Η Άνοια και η νόσος Αλτσχάιμερ: Η επιδημία του 21ου αιώνα.
Στις αναπτυγμένες χώρες, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης έφερε στο προσκήνιο την Άνοια (α στερητικό + νους) με ποιο συχνή μορφή τη νόσο Αλτσχάιμερ σαν ένα μείζον ιατρικό, κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα. Παγκοσμίως, στις μέρες μας υπάρχουν 47 εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν με Άνοια, αριθμός που θα αυξηθεί δραματικά στο μέλλον λόγω της αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στη χώρα μας υπάρχουν σήμερα 200.000 άτομα με Άνοια και ο αριθμός αυτός μέχρι το 2050 αναμένεται να ξεπεράσει τις 600.000.
Η νόσος Αλτσχάιμερ και οι άλλες μορφές Άνοιας προκαλούν υψηλή υγειονομική δαπάνη ως αποτέλεσμα των αυξημένων αναγκών για θεραπευτική αγωγή και φροντίδα του πάσχοντος και υποστήριξη των φροντιστών. Το ετήσιο κόστος της Άνοιας παγκοσμίως το 2010 ανήλθε σε 604 δις $ ενώ στην Ευρώπη ξεπέρασε τα 170 δις €. Στην Ελλάδα το ετήσιο κόστος της Άνοιας πλησιάζει τα 3 δισεκατομύρια €.
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι η πιο συχνή αιτία Άνοιας (50-70% του συνόλου). Άλλες νοσολογικές οντότητες που οδηγούν σε άνοια είναι η αγγειακή άνοια (άνοια λόγω εγκεφαλικών επεισοδίων), η Παρκινσονική άνοια (άνοια ως αποτέλεσμα της νόσου του Πάρκινσον), η άνοια με σωμάτια Lewy, η μετωποκροταφική άνοια κλπ.
Σε ποια ηλικία μπορεί να πάθει κανείς άνοια
Η άνοια εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα άνω των 65 ετών. Επηρεάζει έναν στους 100 ανθρώπους πριν τα 65, με τη συχνότητα να διπλασιάζεται ανά πενταετία, με αποτέλεσμα πάνω από το 30% των ατόμων μετά τα 90 έτη να πάσχουν από τη νόσο.
Ποια είναι τα πρώτα συμπτώματα της άνοιας
Συνήθως η άνοια προσβάλλει πρώτα την πρόσφατη μνήμη, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να επαναλαμβάνουν την ίδια ερώτηση ξανά και ξανά, να χάνουν πράγματα και να κατηγορούν τους άλλους ότι τους τα πήραν. Ένα άλλο συχνό πρώτο σύμπτωμα είναι η δυσκολία στην εξεύρεση της σωστής λέξης και η διαταραχή της συγκέντρωσης, η οποία δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή από το οικογενειακό περιβάλλον. Τα παραπάνω συμπτώματα τα συναντούμε συχνότερα στη νόσο Αλτσχάιμερ. Σε άλλες μορφές άνοιας ψυχιατρικά και νευρολογικά συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν στα πρώτα στάδια της νόσου.
Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα στη μέτρια άνοια
Η ανάγκη βοήθειας στις καθημερινές δραστηριότητες είναι εμφανής. Το άτομο με μέτριας μορφής άνοια δεν μπορεί να ανταπεξέλθει πάντοτε μόνο του σε δραστηριότητες που μέχρι πρότινος του ήταν εφικτές, όπως ψώνια, διαχείριση των οικονομικών του συναλλαγών, λήψη φαρμάκων, οικιακές εργασίες. Στο στάδιο αυτό εμφανίζονται και τα προβλήματα του ελέγχου των σφιγκτήρων, καθώς και των ψυχωσικών διαταραχών, όπως ψευδαισθήσεις, παραλήρημα. Ακόμη, τα προβλήματα στη συγκέντρωση, στην κατονομασία των λέξεων, γίνονται πλέον εμφανή και από το οικογενειακό περιβάλλον. Επίσης, τα άτομα με μέτριας μορφής άνοια παρουσιάζουν μειωμένη γνώση τρεχόντων και πρόσφατων γεγονότων, καθώς και κενά μνήμης της προσωπικής τους ιστορίας. Τέλος, η άρνηση και η μη αποδοχή των δυσκολιών τους είναι βασικός μηχανισμός άμυνας πια.
Ποια είναι τα συμπτώματα της σοβαρής άνοιας
Τα άτομα με άνοια προχωρημένου σταδίου δεν μπορούν πλέον να επιζήσουν χωρίς βοήθεια. Είναι πλέον ανίκανα να εκτελέσουν βασικές λειτουργίες, όπως το πλύσιμο, το ντύσιμο, το φαγητό, τη χρήση της τουαλέτας. Ακόμη, παρουσιάζουν παντελή αδυναμία αναγνώρισης του περιβάλλοντός τους, του χρόνου, της εποχής, της κατονομασίας αντικειμένων, αλλά και οικείων τους προσώπων. Τέλος, οι διαταραχές στον χαρακτήρα και η παρουσία ψυχωτικών συμπεριφορών είναι πιο έκδηλες, όπως ακόμη και η απώλεια βασικών ψυχοκινητικών λειτουργιών (π.χ. αδυναμία βάδισης).
Οι «6 εντολές» για να μην πάθετε άνοια
1. Περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ
«Ιδανικά, δεν πρέπει να καταναλώνουμε πάνω από 1-2 ποτήρια αλκοόλ την ημέρα, καθώς από τα 3 ποτήρια και πάνω αυξάνεται ο κίνδυνος υπέρτασης [η οποία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την άνοια]» .
2. Σωστή διατροφή
Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή συμβάλλει σε κάθε πτυχή της υγείας μας και η υγεία του εγκεφάλου δεν αποτελεί εξαίρεση. Η μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, ελαιόλαδο, όσπρια και προϊόντα ολικής άλεσης, αποδεδειγμένα βοηθά στη διατήρηση του όγκου και της καλής λειτουργίας του εγκεφάλου με την πάροδο των ετών.
3. Σωματική δραστηριότητα
Κάθε μορφή σωματικής άσκησης είναι ευεργετική για την υγεία του εγκεφάλου, ωστόσο κυρίως όσες συνδυάζουν ισορροπία, κίνηση και άσκηση δύναμης, όπως το τανγκό ή η ποδηλασία. Επίσης, σημαντικά είναι τα οφέλη και από τη γιόγκα, καθώς μειώνει το στρες και την αρτηριακή πίεση, ενώ το τάι τσι βελτιώνει την ισορροπία.
4. Επαρκής και ποιοτικός ύπνος
Έχει παρατηρηθεί ότι τα άτομα που κοιμούνται λιγότερο τείνουν να παρουσιάζουν στον εγκέφαλό τους μεγαλύτερη συσσώρευση βήτα αμυλοειδούς, μιας πρωτεΐνης που παίζει καταλυτικό ρόλο στην εκδήλωση του Αλτσχάιμερ, της πιο κοινής αιτίας εμφάνισης άνοιας. Βέβαια δεν είναι πάντα επιλογή μας το αν θα απολαύσουμε επαρκή και ποιοτικό ύπνο. «Ιδιαίτερα βοηθητικές είναι μορφές άσκησης που στοχεύουν στο στρες, όπως η γιόγκα», «τεχνικές όπως η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία βοηθούν επίσης στη βελτίωση του μοτίβου του ύπνου». Φυσικά ρόλο στον ύπνο παίζουν και οι διατροφικές συνήθειες, επομένως ο γιατρός συνιστά να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης, επεξεργασμένων τροφίμων και προϊόντων με πολλή ζάχαρη τις βραδινές ώρες.
5. Διακοπή καπνίσματος
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του οργανισμού Alzheimer’s Disease International, οι καπνιστές είναι κατά 45% πιο πιθανό να εκδηλώσουν άνοια σε σύγκριση με τους μη καπνιστές.
6. Εκμάθηση ξένης γλώσσας
Η εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι μία από τις καλύτερες μορφές «γυμναστικής» για τον εγκέφαλο κι αυτό επειδή, η διαδικασία εξερεύνησης μιας άλλης γλώσσας ενεργοποιεί νέες γέφυρες επικοινωνίας μεταξύ των νεύρων στον εγκέφαλο. Περίπου την ίδια επίδραση έχουν και άλλες πνευματικές δραστηριότητες, όπως τα σταυρόλεξα και το σουντόκου.
