Η έκφραση «την έπιασε υστερική κρίση» είναι πολύ συνηθισμένη. Τη χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε συνήθως μία γυναίκα που έχει μία πολύ έντονη συναισθηματική αντίδραση, που είναι εκτός εαυτού και κλαίει, χτυπιέται, ουρλιάζει, σκίζει τα ρούχα της- συχνά για μικρή αφορμή.
Η υστερία είναι όρος που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε ανθρώπους που έχουν ένα ξέσπασμα, είτε λύπης είτε θυμού και οργής- πρόκειται για ανεξέλεγκτη και υπερβολική συμπεριφορά. Αυτά στην καθημερινότητά μας. Η επιστήμη πηγαίνει βαθύτερα και αναλύει περιπτώσεις όπου η υστερία φτάνει πιο βαθιά και εκδηλώνεται με ακόμα εντονότερα συμπτώματα.
Η υστερία είναι η προσπάθεια του εγκέφαλου να διαχειριστεί μία έντονη εσωτερική σύγκρουση και τη συναισθηματική δυσφορία που προκαλεί.
Ο όρος υστερία μας έχει μείνει από τη βικτοριανή εποχή και τον Φρόιντ. Σήμερα, όταν λέμε ότι μία γυναίκα είχε «υστερική κρίση», στην πραγματικότητα εννοούμε ότι είχε μία συναισθηματική έκρηξη, μία ιδιαίτερα έντονη αντίδραση και ξέσπασμα σε μία πιεστική κατάσταση.
Υστερία ή Διαταραχή Μετατροπής
Η σύγχρονη ψυχιατρική και ψυχολογία υιοθέτησε τον όρο «διαταραχή μετατροπής» για να περιγράψει επιστημονικά την έντονη μορφή υστερίας, αυτή που δεν έχουν οι περισσότεροι άνθρωποι!
Για να διαγνώσουμε κανονικά ένα άτομο ως υστερικό θα πρέπει:
- Να μην υπάρχει προσποίηση, η ασθενής δεν προκαλεί τα συμπτώματα με τη θέλησή της
- Ένα ή περισσότερα συμπτώματα διαταραχής της κινητικής ή της αισθητηριακής νευρολογικής λειτουργίας
- Ιατρικές εξετάσεις αποκλείουν την περίπτωση νευρολογικής διαταραχής ή άλλου παθολογικού αίτιου
- Η υστερική κρίση εμφανίζεται μετά από έντονο στρες
- Τα συμπτώματα προκαλούν δυσφορία και δυσλειτουργία του ατόμου στην καθημερινότητα, την οικογενειακή, κοινωνική ή/και επαγγελματική ζωή.
Συμπτώματα
Μία υστερική κρίση μπορεί να διαρκέσει από 10 λεπτά μέχρι 2-3 ώρες παρουσιάζοντας τα εξής συμπτώματα:
Κινητικά:
- Μυική αδυναμία, παράλυση
- Τρόμος, έντονο τρέμουλο, σπασμοί
- Τινάγματα που αρχίζουν από μικρές γκριμάτσες και καταλήγουν σε έντονα τινάγματα του σώματος που μοιάζουν με επιληψία- αλλά δεν είναι
- Συχνά τα παραπάνω συνοδεύονται από κραυγές σαν να παλεύει η γυναίκα με κάποιον.
- Ασταθές βάδισμα, αίσθηση ότι τα πόδια έγιναν σαν ζυμάρι
- Φωνητικές δυσκολίες: δυσκολεύεται να μιλήσει, να αρθρώσει λέξεις, αφωνία
- Δυσκολία να καταπιεί
- Λιποθυμία
Αισθητηριακά:
- Προβλήματα στην όραση (θολή όραση, τα βλέπει διπλά, παροδική τύφλωση)
- Χάνει την ικανότητα να νιώσει ερεθίσματα στο δέρμα
- Μούδιασμα και «τσιμπήματα»
- Μείωση/παροδική απώλεια ακοής
- Απώλεια όσφρησης
Παραδείγματα Διαταραχής Μετατροπής
Η Α. είναι ένας γλυκύτατος άνθρωπος. Υποφέρει από ξαφνικούς σπασμούς και παράλυση των χεριών κάθε φορά που πρόκειται να βγει με παρέα. Η κοινωνική της ζωή δεν είναι καθόλου καλή και η ίδια στεναχωριέται. Οι γιατροί δεν βρήκαν καμία φυσιολογική εξήγηση για το πρόβλημά της. Μετά από ψυχοθεραπεία διαπιστώθηκε ότι η Α είχε υποστεί σ∈ξουαλική κακοποίηση από έναν θείο της, ο οποίος τη διαβεβαίωνε ότι αυτά που της έκανε ήταν επιτρεπτά μεταξύ θείου και ανιψιάς και δεν έπρεπε να το πει πουθενά για να μην πάθει κακό. Η Α. απώθησε την εμπειρία αυτή, αλλά το σώμα της το θυμόταν. Έτσι, κάθε φορά που έβγαινε με παρέα της ερχόταν αυτή η «θαμμένη» τραυματική εμπειρία και η αδυναμία της να υπερασπιστεί τον εαυτό της.
Η Β. είχε ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ταρακουνήθηκε γερά και μετά από αυτό δε μπορεί να κουνήσει το χέρι της. Οι γιατροί διαπίστωσαν ότι το χέρι της δεν έχει κάποιο χτύπημα, ούτε και το υπόλοιπο σώμα της. Δεν υπάρχει ιατρική εξήγηση για αυτή την παράλυση. Η Β. όμως εξακολουθεί να μη μπορεί να σηκώσει το χέρι της. Είναι δηλαδή κάτι που βρίσκεται στο μυαλό της; -Πολύ πιθανό!
Το σώμα της μετέτρεψε το ψυχολογικό και συναισθηματικό στρες από την τραυματική εμπειρία του τρακαρίσματος σε μία φυσική αντίδραση παράλυσης του χεριού της. Παρόλο που φαίνεται παράξενο, τα συμπτώματα είναι αληθινά και δεν μπορεί να τα ελέγξει.
Τι κρύβεται πίσω από τη διαταραχή μετατροπής;
Τα συμπτώματα της υστερίας ή της διαταραχής μετατροπής εμφανίζονται:
- Ξαφνικά μετά από μία στρεσογόνο εμπειρία
- Ή επειδή το άτομο έχει μία άλυτη ψυχολογική σύγκρουση.
Είναι πιθανό κάποιος να εμφανίσει αυτή τη διαταραχή αν έχει:
- Κάποια άλλη ασθένεια
- Αποσχιστική διαταραχή (αποφεύγει την πραγματικότητα, χωρίς να το ελέγχει)
- Κάποια διαταραχή της προσωπικότητας (που σημαίνει δυσκολία να ελέγξει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του σε συγκεκριμένες κοινωνικές καταστάσεις)
- Το σίγουρο είναι ότι δεν υποκρίνεται ότι έχει αυτά τα συμπτώματα. Τα συμπτώματα συμβαίνουν χωρίς να τα ελέγχει το άτομο
Η αιτία της υστερίας είναι ψυχολογική. Η γυναίκα που παθαίνει υστερικές κρίσεις είναι άτομο που βιώνει έντονο στρες ή έχει τραυματικό παρελθόν. Όταν στο ιστορικό ενός ανθρώπου υπάρχουν τραυματικές εμπειρίες, αυτές αλλοιώνουν τον εγκέφαλο και δημιουργούν ποικίλα βασανιστικά συμπτώματα.
Τα άτομα με υστερία χρειάζεται να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία όχι μόνο για να λύσουν τα τραύματα του παρελθόντος, αλλά και για να μάθουν να διαχειρίζονται το στρες που έχουν στην καθημερινότητά τους. Συνήθως χρειάζονται χρόνο για να εμπιστευτούν την ψυχολόγο, αφού έχουν αντιμετωπίσει αμφισβήτηση, ειρωνεία ή και απόρριψη από πολλούς γιατρούς που λένε «δεν έχεις τίποτα!». Πράγματι, τα άτομα αυτά δεν έχουν κάποια διαγνώσιμη ιατρική ασθένεια, ωστόσο έχουν πραγματικά, υπαρκτά συμπτώματα τα οποία ούτε φαντάζονται ούτε μπορούν να ελέγξουν. Μέσα από την ψυχοθεραπεία ανακαλύπτουν και επεξεργάζονται τις τραυματικές τους εμπειρίες, μαθαίνουν να αγαπάνε τον εαυτό τους, να είναι πιο επιεικείς μαζί του και επίσης μαθαίνουν νέους τρόπους να εκφράζουν τα έντονα συναισθήματά τους, χωρίς να τα σωματοποιούν. Συχνά χρησιμοποιούνται αντικαταθλιπτικά ή αγχολυτικά για να επισπευσθεί η θεραπεία.
Σου λένε ότι έχεις «κρίσεις υστερίας»;
Μην το πάρεις στραβά! Έχεις τη δυνατότητα να αλλάξεις τη ζωή σου. Σκέψου! Τι σου συμβαίνει; Τι σε ζορίζει; Τι σε βγάζει έξω από τα ρούχα σου; Τι είναι αυτό που υπάρχει στη ζωή σου σε αυτή τη φάση που δυσκολεύεσαι να το διαχειριστείς; Ποια παλιά τραύματα έρχονται να στοιχειώσουν το παρόν σου; Μιλώντας σε έναν ειδικό και μαθαίνοντας τρόπους να διαχειριστείς το στρες σου και να βρεις την εσωτερική δύναμή σου θα μειωθούν και τα συναισθηματικά ξεσπάσματά σου και θα είσαι πιο ήρεμη και ευτυχισμένη.
Κείμενο της ∆ρ Λίζας Βάρβογλη, Ph.D. Είναι ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, που έχει κάνει τη µεταπτυχιακή της εκπαίδευση στα Πανεπιστήµια της Βοστώνης Tufts, Northeastern και Harvard.
