Η ζάχαρη (ή γλυκόζη) είναι η κύρια πηγή καυσίμου για τον εγκέφαλο – το ανθρώπινο όργανο που χρησιμοποιεί την περισσότερη ενέργεια από οποιοδήποτε άλλο όργανο στο ανθρώπινο σώμα.
Τι συμβαίνει, όμως, όταν ο εγκέφαλος εκτίθεται σε υπερβολική ποσότητα ζάχαρης;
Απόκριση ανταμοιβής
Μελέτες σε ανθρώπους έδειξαν ότι, τα τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη ενεργοποιούν περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ψυχολογική ανταπόκριση ανταμοιβής. Ταυτόχρονα, αυξάνουν το αίσθημα της πείνας πολύ περισσότερο από τα τρόφιμα χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη. Κατά συνέπεια, συμπέραναν ότι τα τρόφιμα που προκαλούν υψηλότερη αύξηση της γλυκόζης στο αίμα λειτουργούν πιο εθιστικό για τον εγκέφαλο.
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Clinical Nutrition χρησιμοποίησε τον γλυκαιμικό δείκτη (GI) – ένα μέτρο για το πώς ορισμένα τρόφιμα μετατρέπονται σε ζάχαρη στο σώμα – για να δοκιμάσει αυτή τη διαδικασία και διαπίστωσε ότι η κατανάλωση γεύματος με υψηλό GI προκάλεσε μεγαλύτερη εγκεφαλική δραστηριότητα σε περιοχές που εμπλέκονται σε διατροφική συμπεριφορά, ανταμοιβή και λαχτάρα.
Μπορεί να προκαλέσει εθισμό
Πρόσθετες μελέτες για τη δραστηριότητα του εγκεφάλου έχουν παράσχει στοιχεία που υποστηρίζουν την ιδέα ότι η υπερκατανάλωση αλλοιώνει το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου μας, το οποίο στη συνέχεια εντείνει την υπερφαγία.
Με την πάροδο του χρόνου, απαιτούνται μεγαλύτερες ποσότητες ουσίας για να επιτευχθεί το ίδιο επίπεδο ανταμοιβής. Μελέτες υποδηλώνουν ότι η υπερφαγία οδηγεί σε μειωμένη ανταπόκριση ανταμοιβής και προοδευτικά επιδεινούμενο εθισμό σε τρόφιμα χαμηλών θρεπτικών συστατικών πλούσια σε ζάχαρη, αλάτι και λίπος.
Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο PLoS One διαπίστωσε ότι τα γλυκά τρόφιμα μπορεί να είναι πιο εθιστικά από την κοκαΐνη. Αν και η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε ζώα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η έντονη γλυκύτητα μπορεί να ξεπεράσει την ανταμοιβή της κοκαΐνης, ακόμη και άτομα με εθισμό στα ναρκωτικά.
Πώς επηρεάζει τη μνήμη
Σε όλο το σώμα, η περίσσεια ζάχαρης είναι επιβλαβής. Ακόμη και μία μόνο αύξηση της γλυκόζης στην κυκλοφορία του αίματος μπορεί να είναι επιβλαβής για τον εγκέφαλο, με αποτέλεσμα την επιβράδυνση της γνωστικής λειτουργίας και ελλείμματα στη μνήμη και την προσοχή.
Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι η υψηλή κατανάλωση ζάχαρης προκαλεί φλεγμονή στον εγκέφαλο, οδηγώντας σε δυσκολίες στη μνήμη. Μια μελέτη του 2016 που δημοσιεύθηκε στο Behavioral Brain Research διαπίστωσε ότι υπήρχαν φλεγμονώδεις δείκτες στον ιππόκαμπο αρουραίων που έλαβαν δίαιτα με υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, αλλά όχι σε αυτούς που έλαβαν τυπική δίαιτα.
Τα καλά νέα, ωστόσο, είναι ότι αυτή η φλεγμονώδης βλάβη από τη ζάχαρη μπορεί να μην είναι μόνιμη.
Μια μελέτη του 2017 στο περιοδικό Appetite διαπίστωσε ότι η βλάβη στη μνήμη που προκαλείται από την κατανάλωση ζάχαρης μπορεί να αντιστραφεί ακολουθώντας μια δίαιτα χαμηλή σε ζάχαρη και χαμηλό GI. Επιπλέον, η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nutrients το 2015 διαπίστωσε ότι η μείωση της κατανάλωσης ζάχαρης και η συμπλήρωση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων και κουρκουμίνης, βελτιώνει τη λειτουργική μνήμη.
Οι επιπτώσεις στη διάθεση
Η ζάχαρη επηρεάζει επίσης τη διάθεση. Σύμφωνα με μια μελέτη απεικόνισης εγκεφάλου σε υγιείς νέους, η αυξημένη γλυκόζη στο αίμα επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα επεξεργασίας των συναισθημάτων. Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Diabetes Care, διαπίστωσε ότι τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 ανέφεραν αυξημένα συναισθήματα θλίψης και άγχους κατά τη διάρκεια οξείας υπεργλυκαιμίας (αυξημένο σάκχαρο στο αίμα).
Η Whitehall II – μία από τις μεγαλύτερες μελέτες που συνδέουν τη ζάχαρη με την κατάθλιψη σε δείγμα 23.245 ατόμων – διαπίστωσε ότι τα υψηλότερα ποσοστά κατανάλωσης ζάχαρης συνδέονταν με μεγαλύτερη επίπτωση κατάθλιψης.
Εμποδίζει τη νοητική ικανότητα
Η αυξημένη γλυκόζη στο αίμα βλάπτει τα αιμοφόρα αγγεία. Η βλάβη των αιμοφόρων αγγείων είναι η κύρια αιτία των αγγειακών επιπλοκών του διαβήτη, οδηγώντας σε άλλα προβλήματα, όπως βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία στον εγκέφαλο και στα μάτια προκαλώντας αμφιβληστροειδοπάθεια.
Μελέτες μακροχρόνιων διαβητικών δείχνουν προοδευτική εγκεφαλική βλάβη που οδηγεί σε ελλείμματα στη μάθηση, τη μνήμη, την ταχύτητα επεξεργασίας και άλλες γνωστικές λειτουργίες. Η συχνή έκθεση σε υψηλά επίπεδα γλυκόζης μειώνει τη νοητική ικανότητα, καθώς υψηλότερα επίπεδα HbA1c έχουν συσχετιστεί με μεγαλύτερο βαθμό συρρίκνωσης του εγκεφάλου.
Πρόσθετες έρευνες δείχνουν ότι μια δίαιτα υψηλή σε προσθήκη ζάχαρης μειώνει τον νευροτροφικό παράγοντα που προέρχεται από τον εγκέφαλο (BDNF), ένα χημικό του εγκεφάλου απαραίτητο για τη δημιουργία νέας μνήμης και τη μάθηση. Τα χαμηλότερα επίπεδα BDNF συνδέονται επίσης με άνοια και νόσο Αλτσχάιμερ, σύμφωνα σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Diabetologia.
Όπως δείχνει η έρευνα, κάθε ζάχαρη που προστίθεται στα τρόφιμά μας είναι επικίνδυνη. Μπορούμε να αποφύγουμε αυτούς τους κινδύνους ικανοποιώντας την υπογλυκιαμία μας με φρέσκα φρούτα αντί για επεξεργασμένα σάκχαρα. Η κατανάλωση φρέσκων φρούτων παρέχει την ικανοποιητική γλύκα των λιχουδιών με ζάχαρη, με το πρόσθετο πλεονέκτημα των φυτικών ινών του φρούτου, των αντιοξειδωτικών και των φυτοχημικών που περιορίζουν την αύξηση της ζάχαρης στην κυκλοφορία του αίματος κι εμποδίζουν τις αρνητικές επιπτώσεις του.
