Η πλέον σύγχρονη εξατομικευμένη θεραπεία για ασθενείς με ανίατα λεμφώματα υψηλής κακοηθείας και οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία, με σημαντική πιθανότητα ίασης, μόλις έγινε πραγματικότητα στην Ελλάδα.
Πότε και πως θα εφαρμοστεί η θεραπεία στη χώρα μας, η συναρπαστική πορεία μέχρι να φτάσουμε εδώ κι η μεγάλη σημασία της θεραπείας ως μια τεράστια νίκη απέναντι στον καρκίνο. Τι λέει στο News4Health.gr ο Δημήτρης Καρακάσης, ο αιματολόγος που εφάρμοσε την επαναστατική θεραπεία στην Ελλάδα.
Της Δήμητρας Τριανταφύλλου
«Αυτό που ζούμε ήταν το απόλυτο όνειρο των γιατρών από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Τώρα έχουμε ξεπεράσει και το όνειρο» έλεγε χτες εμφαντικά ο διοικητής του Ευαγγελισμού Αναστάσιος Γρηγορόπουλος στην παρουσίαση της επαναστατικής θεραπείας που πραγματοποιήθηκε πριν από λίγες μόλις ημέρες στον Ευαγγελισμό στη Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών του Νοσοκομείου «Ο Ευαγγελισμός», τη μεγαλύτερη δηλαδή μονάδα στο είδος της στην Ελλάδα.
Τι είναι όμως τα CAR -T λεμφοκύτταρα και που έγκειται η επαναστατικότητα αυτής της θεραπείας;
Τα CAR-T λεμφοκύτταρα αποτελούν την πλέον σύγχρονη εξατομικευμένη θεραπεία για ασθενείς με ανίατα λεμφώματα υψηλής κακοήθειας και οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία. Πρόκειται για αυτόλογα λεμφοκύτταρα του ασθενή, τα οποία τροποποιούμενα γενετικά σε εξειδικευμένα εργαστήρια, αποκτούν ισχυρή αντινεοπλασματική δράση. Τα κύτταρα αυτά, όταν επαναχορηγηθούν στον ασθενή, δρουν ως «ζωντανό φάρμακο». Συγκεκριμένα, αναγνωρίζουν τον όγκο, στρέφονται εναντίον του και τον καταστρέφουν, προσφέροντας έτσι σημαντική πιθανότητα ίασης σε κακοήθειες που είναι ανθεκτικές σε όλες τις συμβατικές θεραπείες
Σύμφωνα με τον Δημήτρη Καρακάση, διευθυντή της μονάδας μεταμόσχευσης μυελού των οστών στον «Ευαγγελισμό» τα CAR T λεμφοκύτταρα αποτελούν σήμερα την πλέον καινοτόμο ενδεδειγμένη κυτταρική θεραπεία ασθενών με δυσίατες λεμφικές κακοήθειες από Β λεμφοκύτταρα. Πρόσθεσε, επίσης, πως στο εγγύς μέλλον οι ενδείξεις των CAR T λεμφοκυττάρων πρόκειται να επεκταθούν και σε άλλες αιματολογικές κακοήθειες, καθώς και σε συμπαγείς όγκους.
Στο πάνελ: από δεξιά: διοικητής Ευαγγελισμού, υφυπουργός υγείας Κοντοζαμάνης και Χαρχιολάκης- διευθυντής αιματολογικής κλινικής
«Αυτό που σας παρουσιάζουμε σήμερα είναι ένα μήνυμα προσπάθειας, είναι ένα πρώτο βήμα, είναι μια νίκη, είναι ελπίδα» είπε με τη σειρά του ο κος Γρηγορόπουλος και συμπλήρωσε: «ως διοικητής του νοσoκομείου είμαι περήφανος που είμαστε το πρώτο νοσοκομείο στην Ελλάδα που εφάρμοσε αυτή την θεραπεία. Παρ’ ότι έχουμε πάρα πολλά προβλήματα στον Ευαγγελισμό – και κτηριακά και σε προσωπικό, την ίδια στιγμή επιτελείται σημαντικό επιστημονικό έργο».
Ο Νίκος Χαρχιολάκης, διευθυντής στην Αιματολογική Κλινική στον Ευαγγελισμο ήταν το ίδιο ενθουσιασμένος. Όπως είπε χαρακτηριστικά, «αυτό που συνέβη είναι αποτέλεσμα συντονισμένης προσπάθειας της εταιρείας Gillead, του ΕΟΦ, του νοσοκομείου μας και της Ελληνικής Εταιρείας Μεταμοσχεύσεων». Στην παρουσίαση της θεραπείας παραβρέθηκε και ο υφυπουργός Υγείας Βασίλης Κοντοζαμάνης, ο οποίος έκανε λόγο για «μεγάλη μέρα για το νοσοκομείο» και παράλληλα δεσμεύτηκε πως το Υπουργείο Υγείας κάνει αυτή τη στιγμή όλες τις απαραίτητες ενέργειες για να προσφέρει άμεσα τις νέες θεραπείες στους ασθενείς που τις έχουν ανάγκη.
Τα νέα σκευάσματα κι ο τρόπος της θεραπείας
Τα σκευάσματα με τα οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί η θεραπεία είναι ένα της εταιρείας Gilead κι ένα της Novartis. Το πρώτο ενδείκνυται ενήλικους ασθενείς με DLBCL, οι οποίοι έχουν υποτροπιάσει ή είναι ανθεκτικoί μετά από 2 ή περισσότερες γραμμές συστηματικής θεραπείας, ενώ το δεύτερο αφορά σε παιδιά κι ενήλικες ως 25 ετών με B-ALL . Η πρώτη θεραπεία πραγματοποιήθηκε στον Ευαγγελισμό με σκεύασμα της Gillead όπως θα συμβεί και με άλλες 2 που έχουν προγραμματιστεί.
Όσο για τα προαπαιτούμενα και τα υψηλά standard της θεραπείας, από τους διεθνείς ρυθμιστικούς φορείς (FDA, EMA) απαιτείται η εφαρμογή των CAR T λεμφοκυττάρων να γίνεται σε τριτοβάθμιο νοσοκομείο με Αιματολογική Κλινική και πιστοποιημένη Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού Οστών, με εμπειρία σε αλλογενείς μεταμοσχεύσεις από εναλλακτικούς δότες και μοσχεύματα (μη συγγενείς δότες, απλοταυτόσημοι συγγενείς, αίμα ομφαλίου λώρου).
Το παραπάνω αυστηρό πρωτόκολλο εφαρμόζεται λόγω της συχνής εμφάνισης απειλητικών για τη ζωή, αλλά συνήθως αναστρέψιμων επιπλοκών, που μπορεί να εμφανιστούν μετά τη χορήγησή των λεμφοκυττάρων (σύνδρομο κυτταροκινών, νευρολογική τοξικότητα, λοιμώξεις). Η «δική μας» πάντως Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού Οστών στον «Ευαγγελισμό» (η οποία ολοκλήρωσε επιτυχώς τη διαδικασία πιστοποίησης από την εταιρεία) θεωρείται πρότυπη όχι μόνο πανελλαδικά αλλά πανευρωπαϊκά.
Λειτουργεί από το 1991 στο πλαίσιο της Αιματολογικής Κλινικής. Αποτελεί τη μεγαλύτερη μονάδα αλλογενών μεταμοσχεύσεων στην Ελλάδα, όπου διενεργείται το 35% των αλλογενών μεταμοσχεύσεων ενηλίκων της χώρας. Τα τελευταία 29 χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί εδώ περισσότερες από 1.050 αλλογενείς μεταμοσχεύσεις.
Πώς έγινε η μεταμόσχευση, ένα μικρό ιστορικό του θαύματος
Η διαδικασία της παραγωγής και χορήγησης των CAR T λεμφοκυττάρων στον ασθενή που τώρα νοσηλεύεται μετά την επιτυχή θεραπεία, στον Ευαγγελισμό έγινε ως εξής : πριν από 5 εβδομάδες συλλέχθηκαν τα λεμφοκύτταρα από τον ασθενή, στη συνέχεια εστάλησαν σε εξειδικευμένο εργαστήριο των ΗΠΑ όπου μετατράπηκαν σε CAR T λεμφοκύτταρα και καταψύχθηκαν. Τέσσερις εβδομάδες μετά, τα κατεψυγμένα CAR T λεμφοκυττάρα «επέστρεψαν» στον Ευαγγελισμό και συντηρήθηκαν σε δεξαμενή υγρού αζώτου. Ο ασθενής εισήχθη στη Μονάδα Μεταμόσχευσης κι έλαβε το κατάλληλο σχήμα προετοιμασίας. Τα CAR T λεμφοκυττάρα αποψύχθηκαν κι εγχύθηκαν στον ασθενή.
O Δημήτρης Καρακάσης
Όσο για το προφίλ του τυχερού πρώτου στην Εlλάδα που δέχθηκε την θεραπεία, είναι 40 χρονών και η πορεία της υγείας του λίγες μόλις ημέρες μετά την έγχυση είναι καλή.
Κάνοντας μια μικρή αναδρομή στις στιγμές πριν από το …θαύμα ο κος Καρακάσης μας περιέγραψε πως «ήταν σε μια συμμετοχή μου σε Πανευρωπαϊκό Αιματολογικό Συνέδριο στη Στοκχόλμη στην οποία παρευρίσκονταν και στελέχη της Gillead οι οποίοι με προσέγγισαν γιατί ήδη έψαχναν κατάλληλες κλινικές για να δώσουν το φάρμακο. Έπειτα τα πράγματα πήραν γρήγορα το δρόμο τους».
Τον Ιούνιο του 2019 τρεις αλλοδαποί ελεγκτές της Gillead κατέφθασαν στον Ευαγγελισμό για να ελέγξουν την μονάδα μεταμόσχευσης. Και κάπως έτσι φτάσαμε στον περασμένο Δεκέμβριο το νοσοκομείο έστειλε αίτημα προς τον ΕΟΠΥΥ να δώσει το οκ για την θεραπεία.
Όσο για τον ασθενή ο οποίος ήρθε από τον Άγιο Σάββα ήταν ο μοναδικός που τηρούσε τις προϋποθέσεις, για να λάβει την θεραπεία, εκείνη τη στιγμή στην Αθήνα. «Εδώ και μια εβδομάδα απ’ όταν έγινε κι η έγχυση, η πορεία του είναι καλή αν κι η συνολική εικόνα θα έρθει πάνω στον μήνα ενώ τα μακροχρόνια αποτελέσματα της θεραπείας θα φανούν σε 2 με 3 χρόνια» κατέληξε ο κος Καρακάσης.
Πόσοι Έλληνες θα επωφεληθούν από την θεραπεία και πότε
Σύμφωνα με τον κο Καρακάση, οι ασθενείς που αναμένεται να επωφεληθούν στην Ελλάδα κατ’ έτος είναι μεταξύ 40 και 80. Σύμφωνα με τον ίδιο, είναι στους άμεσους στόχους του Υπουργείου Υγείας να δημιουργήσει μια «Επιτροπή Αξιολόγησης Ασθενών» . Όπως μάλιστα εξήγησε με τη σειρά του ο κος Χαχριολάκης, «το όλο εγχείρημα θα κριθεί στο πως θα επιλέγονται με ορθολογισμό και καλή πίστη οι ασθενείς. Πρέπει σε κάθε περίπτωση να είμαστε πολύ σοβαροί στην επιλογή ασθενών».
Σημειώνεται σε αυτό το σημείο ότι η εταιρεία έχει δωρίσει 3 θεραπείες για ισόποσους ασθενείς στην Ελλάδα. Ο επόμενος ασθενής που έχει επιλεγεί είναι καθ’ οδόν προς τον Ευαγγελισμό ενώ ο τρίτος θα δεχθεί την θεραπεία στο νοσοκομείο Παπανικολάου στη Θεσσαλονίκη.
Σύμφωνα με τον κο Καρακάση πάντως, και τα δύο κατάλληλά σκευάσματα τόσο της Gillead όσο και της Novartis θα περάσουν γρήγορα στο στάδιο της εφαρμογής και χρήσης στις μονάδες. «Kαι τα δύο φάρμακα έχουν πάρει ένδειξη από τον Αύγουστο του 2018 αλλά για αυτό της εταιρείας Novartis εκκρεμούν οι απαραίτητες συμβάσεις. Έχουμε περάσει από τον έλεγχο κι αυτής της εταιρείας και περιμένουμε την τελική έγκριση. Στο επόμενο εξάμηνο θα μπορούμε να κάνουμε έγχυση και με το σκεύασμα της Novartis»
Οι κλινικές Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών που θα πραγματοποιούν τις εγχύσεις στην Ελλάδα είναι 3: Ευαγγελισμός, Παπανικολάου στην Θεσσαλονίκη και Παίδων Αγία Σοφία.
Όπως πάντως τόνισε ο διοικητής του Ευαγγελισμού: « πρόκειται για ένα φάρμακο υψηλού κόστους. Αυτή στη στιγμή βρισκόμαστε σε διαδικασία έγκρισης της τιμολόγησης και διαπραγμάτευσης ανάμεσα στην εταιρεία και στο Υπουργείο Υγείας».
Σύμφωνα με τον κο Γαλανόπουλο, ιατρικό διευθυντή στην Gillead, «υπάρχει η βούληση, η εμπειρία, και το θεσμικό πλαίσιο για να προχωρήσουμε. Οι διαδικασίες διαπραγματεύσης με το Υπουργείο Υγείας έχουν ήδη ξεκινήσει κι όλα βαίνουν καλώς».
