Πολλές φορές η έλλειψη χρόνου μας σπρώχνει σε πιο «εύκολες λύσεις» για το φαγητό τις ημέρας. Προμαγειρεμένο ή κατεψυγμένο φαγητό, συσκευασμένα τρόφιμα από το σούπερ μάρκετ ή απλά street food (σουβλάκι, χοτ ντογκ, μπέργκερ, πίτσα) γιατί «δεν πρόλαβα πάλι να μαγειρέψω» ή «ήμουν όλη την ημέρα εκτός σπιτιού». Για να είναι λοιπόν πιο ελκυστικά όλα αυτά, πολλές φορές διαφημίζονται για τις… ιδιαίτερες ιδιότητές τους. Τι όμως ισχύει και τι όχι;
Χωρίς ή με λίγα λιπαρά
Επειδή σε πολλά τρόφιμα με χαμηλά ή καθόλου λιπαρά, η διαδικασία αφαίρεσης λίπους διαφοροποιεί σημαντικά τη γεύση και δεν είναι ελκυστικά πλέον, προστίθεται ζάχαρη και άλλα ανάλογα πρόσθετα (1). Κι ενώ όλες οι καμπάνιες υγείας στοχοποιούν το λίπος, υπάρχουν αυξανόμενα δεδομένα ότι η ζάχαρη είναι τουλάχιστον εξίσου επικίνδυνη. Κάτι που μπορεί να σημαίνει ότι η εκδοχή με χαμηλά λιπαρά μπορεί να είναι χειρότερη από την αρχική.
Χωρίς trans λιπαρά οξέα
Ξέρετε ότι όταν ένα προϊόν περιέχει λιγότερα από 0,5 gr trans λιπαρά οξέα ανά μερίδα, ο κατασκευαστής μπορεί να ισχυριστεί στην ετικέτα ότι το τρόφιμο είναι ελεύθερο trans λιπαρών (2); Αν ωστόσο στα συστατικά αναγράφεται η παρουσία υδρογονωμένων λιπαρών, τότε όντως περιέχει trans λιπαρά.
Με φυτικές ίνες
Σε πολλά συσκευασμένα τρόφιμα ο ισχυρισμός για την παρουσία ολόκληρων φυτικών ινών (whole grain) π.χ. σε δημητριακά πρωινού, δεν είναι και τόσο ακριβής, μιας και οι ίνες πολτοποιούνται σε πολύ ραφιναρισμένο αλεύρι (3). Ως συνέπεια, δεν καθυστερούν την κένωση του στομάχου ή την άνοδο της γλυκόζης στο αίμα περισσότερο από τα «λευκά» προϊόντα. Επιπλέον, υπάρχει η πιθανότητα τα προϊόντα αυτά να περιέχουν ζάχαρη ή ανάλογα συστατικά, ως βελτιωτικά γεύσης.
Χωρίς γλουτένη
Πέραν από όσους πάσχουν από διαγνωσμένη δυσανοχή στη γλουτένη (σ.σ. κοιλιοκάκη), υπάρχει και ένα ποσοστό ανθρώπων που μπορεί να είναι ευαίσθητοι στη γλουτένη ή το σιτάρι. Ωστόσο, τα επεξεργασμένα προϊόντα «χωρίς γλουτένη» φτιάχνονται από υλικά – για να αντικαταστήσουν τη γλουτένη– που δεν είναι και τόσο υγιεινά. Ειδικότερα χρησιμοποιούνται πολύ επεξεργασμένα, υψηλού γλυκαιμικού δείκτη είδη αμύλου (από καλαμπόκι, πατάτα, tapioca) με πιθανή προσθήκη ζάχαρης (4). Πέραν λοιπόν ότι είναι πολύ πιο ακριβά, τις περισσότερες φορές δεν έχει καν νόημα η μη χρήση των ανάλογων μη επεξεργασμένων προϊόντων.
Κρυμμένη ζάχαρη
Πόσο συχνά προσέχετε τη διατροφική ετικέτα; Μια σημαντική λεπτομέρεια είναι ότι τα συστατικά αναγράφονται με σειρά περιεκτικότητας (5). Αν λοιπόν, π.χ. το τρίτο κατά σειρά συστατικό είναι η ζάχαρη, τότε το συγκεκριμένο τρόφιμο είναι γεμάτο ζάχαρη! Επιπλέον, μπορεί μεν να μην έχει ζάχαρη, αλλά σιρόπι καλαμποκιού ή συμπυκνωμένο χυμό ζαχαροκάλαμου, που είναι το ίδιο.
Θερμίδες ανά μερίδα
Το πραγματικό περιεχόμενο σε θερμίδες και ζάχαρη ενός τροφίμου κρύβονται συχνά από τον κατασκευαστή, με τον ισχυρισμό ότι πρόκειται για παραπάνω από μια μερίδα. Γι’ αυτό, κοιτάζουμε πάντοτε το σύνολο της συσκευασίας τι δίνει, όχι η προτεινόμενη μερίδα.
Μικρές ποσότητες υγιεινών συστατικών
Βάσει μιας καλής στρατηγικής marketing, ο κατασκευαστής συχνά διαφημίζει την παρουσία π.χ. ω-3 λιπαρών οξέων, αντιοξειδωτικών ή ολόκληρων φυτικών ινών στο προϊόν του. Στην πράξη βέβαια, το περιεχόμενο τους σ’ αυτά τα συστατικά είναι συνήθως πολύ μικρό.
Κρυφά (διφορούμενα) συστατικά
Πολλά από τα πρόσθετα που χρησιμοποιούνται σε συσκευασμένα τρόφιμα, προσπαθούμε να τα αποφύγουμε, όσο είναι δυνατόν. Ίσως γιατί ακόμα και τώρα, κάποια από αυτά είναι λιγάκι διφορούμενα ως το προς το όφελός τους. Πολλοί κατασκευαστές ωστόσο, χρησιμοποιούν συχνά τεχνικούς όρους που δεν γνωρίζουν οι καταναλωτές: π.χ. στην Ευρώπη το γλουταμινικό μονονάτριο (MSG) μπορεί να αναγράφεται ως Ε621, η καραγενάνη ως Ε407, η ζάχαρη ως συμπυκνωμένος χυμός ζαχαροκάλαμου κ.ο.κ
«Οργανικά συστατικά»
Υπάρχουν περιπτώσεις που ο όρος «οργανικός» χρησιμοποιείται παραπλανητικά. Για παράδειγμα, αν δείτε «οργανικά σάκχαρα τεύτλου» στη λίστα των συστατικών, να είστε σίγουροι ότι είναι το ίδιο με την κοινή ζάχαρη. Επειδή «βαφτίζεται» οργανική, δεν σημαίνει ότι είναι υγιεινή.
Ποια είναι η καλύτερη επιλογή;
Σε κάθε περίπτωση είναι προτιμότερο να καταναλώνουμε οποιοδήποτε φυσικό τρόφιμο, σε σχέση με τα αντίστοιχα συσκευασμένα. Άλλωστε, έτσι δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για διατροφικές ετικέτες και περιεχόμενα: το πραγματικό φαγητό δεν χρειάζεται λίστα συστατικών, είναι το ίδιο το συστατικό (της ζωής).
Γιώργος Μίλεσης MSc Κλινικός Διαιτολόγος
