Υπολογίζεται ότι μόλις 10-20% των γάμων στην Ελλάδα είναι ποιοτικοί και βασίζονται σε καλή σχέση του ζευγαριού. Οι περισσότεροι γάμοι παραπαίουν και μπορεί να μην καταλήγουν σε διαζύγιο, αλλά σίγουρα αργοσβήνουν σε θυμό, δυσφορία, αρνητικά συναισθήματα…. Ένα από τα λιγότερο συζητημένα συναισθήματα που σχετίζεται με την ποιότητα ενός γάμου ή σχέσης είναι η συμπόνια. Θα μου πείτε τώρα, τι σχέση έχει η συμπόνια με τον έρωτα και τον γάμο; Διαβάστε και θα δείτε…
Γράφει η Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Τι είναι συμπόνια;
Συμπόνια είναι απλά η συμπάθεια και η κατανόηση για τις δυσκολίες ή την άσχημη ψυχική κατάσταση του άλλου. Πρόκειται για τη βασική αναγνώριση του γεγονότος ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε ευάλωτοι- και για αυτό το λόγο η εμπειρία της συμπόνιας μας κάνει να νιώθουμε περισσότερο ‘άνθρωποι’ και λιγότερο απομονωμένοι.
Η συμπόνια είναι απαραίτητο συστατικό των συναισθηματικών δεσμών. Φανταστείτε το εξής: είστε ερωτευμένος/η με ένα άτομο και έχετε μια πολύ όμορφη σχέση. Φανταστείτε ότι μια μέρα τηλεφωνείτε στο ταίρι σας συντετριμμένοι και του ανακοινώνετε ότι οι γονείς σας σκοτώθηκαν. Αν το άτομο με το οποίο είστε ερωτευμένοι απαντήσει «κρίμα, πάρε με τηλέφωνο να βγούμε όταν το ξεπεράσεις» θα το ερωτευόσασταν αυτό το άτομο; Πιθανότατα όχι! Το πιο πιθανό είναι ότι θα ερωτευόσασταν κάποιον που νοιάζεται για το πώς αισθάνεστε, ειδικά όταν νιώθετε άσχημα ή περνάτε μια δύσκολη κατάσταση.
Τι πληγώνει περισσότερο σε έναν γάμο ή μια σχέση;
Αν βιαστήκατε να απαντήσετε, σίγουρα θα βάλατε πρώτα στη λίστα σας τα καθημερινά προβλήματα των οικονομικών, της ανατροφής των παιδιών, το μοίρασμα ή μη των εργασιών μέσα στο σπίτι, και άλλα παρόμοια πρακτικά προβλήματα. Αν το ξανασκεφτείτε όμως, θα δείτε ότι στη βάση των περισσότερων προβλημάτων, ακόμα και αυτών που φαίνονται καθαρά πρακτικά, βρίσκεται η αίσθηση ότι ο/η σύντροφός σας δεν νοιάζεται για το πώς αισθάνεστε και τι ζόρια τραβάτε. Αυτό λοιπόν είναι η έλλειψη συμπόνιας!
Καθώς μειώνεται η συμπόνια για το έτερον ήμισυ, αυτομάτως αυξάνεται η περιφρόνηση και η οργή για το άλλο άτομο, καθιστώντας ακόμα και τα μικρά προβλήματα άλυτα και αξεπέραστα.
Η ψυχολογική διάσταση της περιφρόνησης
Περιφρόνηση είναι η απαξίωση της ψυχικής δυσφορίας του άλλου, η αδιαφορία αλλά και η μείωση του προβλήματος που βιώνει ο άλλος. Όταν ένα άτομο περιφρονεί κάποιο άλλο, θεωρεί ότι αυτός που υποφέρει κατά κάποιον τρόπο το αξίζει, είτε επειδή έχει μειονεκτήματα στην προσωπικότητά του ή κακό χαρακτήρα, είτε διότι κάνει κακές επιλογές, είτε επειδή έχει χαμηλά στάνταρντς, επειδή είναι ασταθές ή άβουλο άτομο, ή έχει άγνοια, είτε επειδή γενικά είναι ανάξιο. Η περιφρόνηση τρέφεται από την αυξημένη αδρεναλίνη που νιώθει κανείς όταν περιφρονεί κάποιον άλλον. Όσο μάλιστα υπάρχει η ένταση της αδρεναλίνης, τόσο το άτομο που περιφρονεί τον άλλον αισθάνεται σίγουρο για τον εαυτό του και την κρίση του και συνεχίζει ακάθεκτο να κατηγορεί τον άλλον που νιώθει άσχημα ή που περνάει δύσκολα. Όταν μειωθεί η αδρεναλίνη, το άτομο που περιφρονεί αισθάνεται να ‘ξεφουσκώνει’ και έχει συναισθήματα κατάθλιψης.
Οι δύο όψεις του νομίσματος
Τόσο η συμπόνια όσο και η περιφρόνηση είναι… κολλητικά συναισθήματα! Αν είστε κοντά σε άτομα που αισθάνονται συμπόνια θα νιώσετε συμπόνια κι εσείς. Αν πάλι περιστοιχίζεστε από άτομα που περιφρονούν τους γύρω τους, θα νιώσετε και εσείς περιφρόνηση. Εκτός βέβαια και αν το συνειδητοποιήσετε και παραμείνετε σταθεροί στις αξίες σας.
Η συμπόνια και η περιφρόνηση λειτουργούν επίσης προβολικά: αν δηλαδή «προβάλλετε» στον άλλον αρνητικά χαρακτηριστικά «αδύναμος, κακός χαρακτήρας, ξεροκέφαλος, εγωιστής, νάρκισσος, παράλογος» κλπ, κλπ το άλλο άτομο είναι πολύ πιθανό ότι θα ανταποκριθεί σε αυτή την ετικέτα που του βάζετε και θα φερθεί κατά ανάλογο τρόπο.
Περιφρόνηση στο τετράγωνο
Καθώς περνάει ο καιρός και ένα ζευγάρι δεν αναγνωρίζει την πηγή των προβλημάτων του, ώστε να κάνει κάτι, δημιουργείται χρόνια περιφρόνηση, θυμός, άρνηση, ακόμα και συναισθηματική κακοποίηση. Τα μέλη του ζευγαριού αναπτύσσουν τρόπους να προστατεύει καθένας τον εαυτό του και τις δικές του αδυναμίες – και ο πιο συχνός τρόπος είναι να μειώνουν και να απαξιώνουν το ταίρι τους. Προσπαθεί καθένας να ‘τεκμηριώσει’ την περιφρόνησή του για τον άλλον με ‘αποδείξεις’ ότι το ταίρι του είναι εγωιστής, τεμπέλης, αδιάφορος, κακός, κλπ.
Η αμοιβαία περιφρόνηση όμως κάνει και τα δύο μέλη του ζευγαριού να νιώθουν ότι μονίμως κριτικάρονται και είναι θύματα, ενώ στην πραγματικότητα κανένας από τους δύο δε θέλει να επιτεθεί στον άλλον. Επειδή αισθάνονται θύματα, εκλογικεύουν την κακή τους συμπεριφορά ως αντίδραση στην κακή συμπεριφορά του άλλου, και αυτό πάει λέγοντας και δεν τελειώνει πουθενά. Προφανώς κανείς από τους δύο δεν αντιλαμβάνεται ότι η περιφρόνηση και η απαξίωση τους έχουν αποξενώσει από τις βαθύτερες προσωπικές τους αξίες και τους έχουν μετατρέψει σε κάποιον άλλον.
Όταν οι μηχανισμοί άμυνας γίνουν συνήθεια, τότε λειτουργούν με αυτόματο πιλότο και είναι πολύ δύσκολο να αλλάξουν. Το πιθανότερο είναι ότι ακόμα και αν το ζευγάρι χωρίσει, οι ίδιοι μηχανισμοί θα τεθούν ξανά σε λειτουργία και σε επόμενη σχέση. Γι’ αυτό και δεν υφίσταται με απόλυτο τρόπο το ‘πάντα διαλέγω λάθος άνθρωπο’, γιατί σημασία έχει ο τρόπος που εμείς σχετιζόμαστε με τους άλλους: αν είναι λανθασμένος, η σχέση πάντα θα είναι κακή.
Υπάρχει λύση;
Είτε το ζευγάρι αποφασίσει να τα βρει, είτε αποφασίσει να χωρίσει, το σημαντικό είναι να επικεντρωθεί στη συμπόνια: να νιώσει πιο ανθρώπινος ο ίδιος και να ξαναβρεί τις βαθύτερες αξίες του.
