Στις στενές συντροφικές σχέσεις υποτίθεται ότι δεν υπάρχει χώρος για ψέματα. Παρότι η τάση να λέμε μικρά ή αθώα ψέματα είναι ένα πολύ φυσικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό (ναι, μην κουνάτε αποδοκιμαστικά το κεφάλι σας – σύμφωνα με έρευνες η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων λένε τουλάχιστον 2-3 ψέματα ημερησίως), στις στενές συντροφικές σχέσεις είναι πολλοί αυτοί που λένε εμφατικά ότι «το μόνο που δεν μπορούν να ανεχτούν είναι το ψέμα».Έχοντας ακούσει πολλές φορές άτομα να κατηγορούν ως ανάξιο εμπιστοσύνης ένα σύντροφο που δεν πληροί το στερεοτυπικό προφίλ του «ψεύτη» έχω αναρωτηθεί επανειλημμένως μήπως σε ορισμένες περιπτώσεις τα ψέματα δεν τα γεννάει ο χαρακτήρας αυτού που ψεύδεται αλλά ο τρόπος που οι δύο σύντροφοι σχετίζονται. Αν νιώθετε ότι η σχέση σας ταλαιπωρείται από ψέματα ή υποψίες χωρίς να υπάρχει μέσα σε αυτή ένας παθολογικός ψεύτης ίσως θα ήταν καλό να σκεφτείτε λίγο τα παρακάτω.
Μήπως ως σύντροφος είστε εξαιρετικά επικριτικός, αυστηρός ή απαιτητικός; Στις στενές σχέσεις ένας συχνός λόγος απόκρυψης της αλήθειας είναι ο φόβος ότι αν ειπωθεί η αλήθεια ο σύντροφός μας θα γίνει επιθετικός ή θα μας απορρίψει. Πριν καταδικάσετε ένα ψέμα λοιπόν, σκεφτείτε ποια θα ήταν η αντίδρασή σας αν ξέρατε την αλήθεια. Είστε άνθρωπος με κατανόηση; Εμπιστεύεται ο σύντροφός σας ότι δεν θα τον ντροπιάσετε, κατηγορήσετε ή απορρίψετε αν σας πει κάτι που δεν σας αρέσει; Πριν κατηγορήσετε κάποιον ότι σας λέει ψέματα, πάντα αναρωτηθείτε πριν αν του επιτρέπετε να σας πει την αλήθεια.
Μήπως είστε υπερβολικά αδιάκριτος; Υπάρχει ένα λεπτό όριο στα ερωτήματα που δικαιούμαστε να θέτουμε στους συντρόφους μας και αν αυτά ξεπεραστούν ο άλλος μπορεί να αντιληφθεί την περιέργεια μας σαν ανάκριση ή σαν εισβολή στον προσωπικό του χώρο. «Τι σκέφτεσαι; Με ποιον ήσουν; Ποιος άλλος ήταν εκεί; Γιατί σου πήρε τόση ώρα να φτάσεις; Τι έκανες; Γιατί το έκανες;»… Όταν ο σύντροφός μας γίνεται ενοχλητικά περίεργος ή ανακριτικός, είναι αναμενόμενο να νιώθουμε ότι η ανεξαρτησία μας και ο προσωπικός μας χώρος καταπατάται. Άτομα που δεν έχουν μάθει ή δεν είναι σε θέση να οριοθετήσουν τέτοιου είδους συμπεριφορές μπορεί να νιώσουν ότι χάνουν τον έλεγχο και την αυτονομία τους και να καταφύγουν σε ψέματα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το ψέμα μπορεί να ειδωθεί ως ένας έμμεσος ή παθητικός τρόπος να πεις στον άλλον «μέχρι εδώ» ή «παράτα με».
Μια άλλη παράμετρος που χρειάζεται να λαμβάνει κάποιος υπόψη του όταν ερευνά τους λόγους που μπορεί να ειπωθούν ψέματα μέσα σε μια σχέση είναι η κατανομή της ισχύος στο ζευγάρι. Μέσα σε μια σχέση – και ιδιαίτερα μέσα σε ένα γάμο – τα δύο μέλη του ζευγαριού ποτέ δεν έχουν την ίδια ακριβώς ισχύ. Η δύναμη και η εξουσία διαφέρουν ανά τομέα ή ανά περίπτωση. Για παράδειγμα, μπορεί ο ένας σύντροφος να έχει μεγαλύτερη ισχύ όσον αφορά τα παιδιά ή την ευρύτερη οικογένεια και ο άλλος σύντροφος να έχει μεγαλύτερη οικονομική δύναμη. Οι διαφορές αυτές είναι σημαντικό να εντοπίζονται γιατί όταν είναι έντονες μπορεί να επηρεάσουν την ειλικρίνεια αυτού που βρίσκεται στη θέση της «αδυναμίας». Όταν ένα άτομο νιώθει ότι υπολείπεται ισχύος μπορεί να αισθανθεί ότι δεν έχει κανέναν έλεγχο στις αποφάσεις που παίρνονται. Επειδή σε κανέναν δεν αρέσει να νιώθει αδύναμος ή ότι οι άλλοι αποφασίζουν εκ μέρους του, μπορεί κάποιοι να καταφύγουν στο ψέμα ώστε να νιώσουν ότι είναι σε θέση να επηρεάσουν έμμεσα (εφόσον δεν είναι σε θέση να το κάνουν άμεσα) τις αποφάσεις του πιο ισχυρού συντρόφου. Ψέματα που οφείλονται στην ανισορροπία ισχύος βλέπουμε συχνά και στη σχέση γονιού – παιδιού ή στη σχέση εργοδότη – εργαζόμενου.
Ίσως όσοι καταδικάζουν και το παραμικρό ψέμα μέσα σε μια σχέση θα ήταν χρήσιμο να αναθεωρήσουν. Ο πειρασμός να πιστέψουμε ότι οι σχέσεις μας θα ήταν καλύτερες αν μπορούσαμε να λέμε και να ακούμε πάντα την αλήθεια είναι μεγάλος, η ζωή όμως φαίνεται να έχει διδάξει στους περισσότερους από εμάς ότι η αδιάκριτη ειλικρίνεια μπορεί να εμποδίσει τη σύνδεσή μας με αυτούς που αγαπάμε και τελικά να κάνει τις σχέσεις μας να καταρρεύσουν.Μπορεί τα συχνά ή τα μεγάλα ψέματα να στέκονται εμπόδιο σε κάποιες σχέσεις, αλλά είστε σίγουροι ότι η αλήθεια είναι πάντα αυτό που θέλετε να ακούσετε; Και κάτι ακόμα. Πόσες είναι άραγε οι σχέσεις που μπορούν να αντέξουν «την αλήθεια και μόνο την αλήθεια;». Ας είμαστε ειλικρινείς.<
Ζωή Στραβοπόδη, ψυχολόγος
