Τo bullying μπορεί να είναι σωματικό, λεκτικό, συναισθηματικό ή μέσω του διαδικτύου. Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί για να προστατεύσουν τα παιδιά;
Η βία μεταξύ των παιδιών δεν είναι κάτι το καινούργιο. Ας αναλογιστούμε τις περιπέτειες του «Όλιβερ Τουίστ», για παράδειγμα…Ωστόσο, ο σχολικός εκφοβισμός (bullying) και η θυματοποίηση (victimization) θεωρούνται στις μέρες μας ως ένα παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο δεν αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα μόνο των βιομηχανικών χωρών, αλλά όλων των κοινωνιών και σχολικών θεσμών.
Με τον όρο «εκφοβισμός» αναφερόμαστε στη συστηματική κατάχρηση εξουσίας που στοχεύει σε έναν μαθητή – στόχο, ο οποίος δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του, με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου (εντός και εκτός του σχολείου). Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να πάρει διάφορες μορφές μεταξύ των μαθητών:
Σωματικός: σπρωξιές, χειροδικίες, τραβήγματα μαλλιών, κλπ.
Λεκτικός: βρισιές, απειλές, προσβολές, ρατσιστικά / σεξιστικά σχόλια, κλπ.
Συναισθηματικός: αρνητικές φήμες, περιθωριοποίηση από την ομάδα των συνομηλίκων, μειωτικά σχόλια, κλπ.
Ηλεκτρονικό bullying (cyberbullying): εκφοβισμός μέσω κινητού τηλεφώνου ή του διαδικτύου.
Στη χώρα μας, το ποσοστό των μαθητών που πέφτει θύμα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο κυμαίνεται στο 10% – 15%, με τα αγόρια να εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας και τα κορίτσια σε περιστατικά λεκτικής βίας. Οι θύτες υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών, ενώ τα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού και θυματοποίησης εκδηλώνονται σε μεγαλύτερο ποσοστό στο δημοτικό και στο γυμνάσιο.
Σε κάθε περίπτωση, οι επιπτώσεις της ενδοσχολικής βίας είναι ιδιαίτερα βλαβερές για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού – θύματος, το οποίο μπορεί να εμφανίσει διαταραχές συμπεριφοράς, ψυχολογικά και ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλοι, πόνοι στο στομάχι, ενούρηση, διαταραχές ύπνου, φοβίες, σχολική άρνηση, άγχος και ανασφάλεια, χαμηλή αυτοπεποίθηση, κλπ.). Παράλληλα, τα παιδιά – θύτες είναι δυνατόν να αντιμετωπίσουν και αυτά μία σειρά από αρνητικές συνέπειες, όπως: διακοπή του σχολείου ή να εξελιχθούν σε παραβατικούς ενήλικες.
Οι συνέπειες, λοιπόν, του σχολικού εκφοβισμού είναι ιδιαίτερα σοβαρές και για αυτό απαιτείται τόσο η συστηματική πρόληψη, όσο και η εφαρμογή προγραμμάτων παρέμβασης στα σχολεία. Ο ρόλος των γονέων και των εκπαιδευτικών κρίνεται καθοριστικής σημασίας.
Συμβουλές για τους γονείς του παιδιού θύματος:
Φροντίστε να επικοινωνείτε με το παιδί σας και να αναπτύξετε μία ζεστή σχέση εμπιστοσύνης μαζί του
Σε περίπτωση που υπάρξει υποψία θυματοποίησης επικοινωνήστε αμέσως με το σχολείο και ζητείστε ενημέρωση και των γονέων του παιδιού – θύτη
Διαβεβαιώστε το παιδί σας πως δεν είναι το ίδιο υπεύθυνο για τη βίαιη συμπεριφορά εις βάρος του
Μην το ενθαρρύνετε να εκδικηθεί ή να χτυπήσει το παιδί – θύτη. Παροτρύνετέ το να απευθυνθεί αμέσως στον δάσκαλο και να φωνάξει δυνατά: «Άσε με ήσυχο!» ή «Κοίτα τη δουλειά σου!»
Τονίστε στο παιδί σας πως έκανε καλά που σας εμπιστεύτηκε το περιστατικό βίας που βίωσε
Μην υποτιμάτε τις συνέπειες που μπορεί να έχει ο εκφοβισμός (π.χ. «έτσι θα σκληραγωγηθεί για να βγει στην κοινωνία»)
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αποκτήσει νέους φίλους, οι οποίοι θα προσέχουν ο ένας τον άλλο.
Συμβουλές για τους εκπαιδευτικούς:
Συζητήστε ήρεμα με το παιδί – θύμα, διαβεβαιώστε το πως δεν φταίει και πως κανείς δεν πρέπει να υφίσταται συμπεριφορές εκφοβισμού
Δείξτε στο παιδί πως το νοιάζεστε και πως θα είστε δίπλα του όποτε σας χρειάζεται
Μιλήστε μέσα στην τάξη για τα δικαιώματα των παιδιών και οργανώστε ομάδες εργασίας σχετικές με το ζήτημα αυτό, ενισχύοντας παράλληλα τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών
Βοηθήστε την ομαλή ένταξη στην τάξη των καινούργιων μαθητών ή μαθητών από άλλα πολιτισμικά πλαίσια
Παρατηρήστε εάν κάποιο παιδί περιθωριοποιείται συστηματικά από τους συμμαθητές του και αν ναι, γιατί
Ενημερώστε αμέσως τους γονείς του παιδιού, καθώς και τον διευθυντή του σχολείου
Ζητήστε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου, εάν το κρίνετε απαραίτητο.
Δώστε στα παιδιά φωνή και θάρρος προκειμένου να καταφέρουν να αντιμετωπίσουν αυτό που τους συμβαίνει!
Παναγιωτουνάκου Ελπίδα
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
