Ο θάνατος είναι από τα πιο δύσκολα θέματα που πρέπει να εξηγήσει ένα γονιός στο παιδί του, πόσο μάλλον όταν προσπαθεί να διαχειριστεί την θλίψη του.
Είναι ωστόσο και ένα αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής και θα διαπιστώσετε κι εσείς οι ίδιοι πώς τα παιδιά θα βρουν τρόπο να το διαχειριστούν.
Τα παιδάκια προσχολικής ηλικίας έχουν επίγνωση του θανάτου από μικρή ηλικία. Ακούνε για τον θάνατο στα παραμύθια, στις ειδήσεις και συναντούν νεκρά έντομα, πουλάκια και ζωάκια. Κάποια μάλιστα παιδιά μπορεί να έχουν ήδη βιώσει το θάνατο ενός κατοικίδιου ζώου ή ακόμα πιο σκληρό, ενός μέλους της οικογένειας.
Παρ ‘όλα αυτά, υπάρχουν πτυχές του θανάτου που τα παιδιά αυτής της ηλικίας δεν μπορούν ακόμα να καταλάβουν. Για παράδειγμα, δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι ο θάνατος είναι μια μόνιμη κατάσταση, αναπόφευκτη και συμβαίνει σε όλους.
Ούτε μπορούν να κατανοήσουν ότι το να είσαι νεκρός σημαίνει ότι το σώμα δεν λειτουργεί πλέον. Συνήθως πιστεύουν ότι εκείνος που πεθαίνει εξακολουθεί να τρώει, να κοιμάται και να κάνει τα ίδια πράγματα που έκανε, απλά αντί να τα κάνει στο έδαφος τα κάνει στον ουρανό.
Δεν έχει σημασία πόσες φορές θα επιχειρήσετε να το εξηγήσετε, τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν θα είναι σε θέση να καταλάβουν τι είναι εκείνο που πραγματικά προκαλεί τον θάνατο και ενδεχομένως θα σκεφτούν ότι είναι κάτι προσωρινό και αναστρέψιμο.
Παιδιά αυτής της ηλικίας αντιδρούν στο θάνατο με διάφορους τρόπους. Μην εκπλαγείτε αν το παιδί σας ξαφνικά θα είναι προσκολλημένο πάνω σας ή παρουσιάσει διάφορα «ατυχηματάκια» όσον αφορά την εκπαίδευση της τουαλέτας, ή μιλάει ξαφνικά μπεμπεκίστικα. Μετά από ένα τόσο συγκλονιστικό γεγονός, η καθημερινή ρουτίνα μπορεί να διακοπεί και το παιδί πασχίζει να κατανοήσει γιατί ξαφνικά όλοι οι ενήλικοι γύρω του είναι τόσο λυπημένοι.
Από την άλλη πλευρά, μπορεί να μην δείξει καμία αντίδραση στο θάνατο ή να μην θέτει καθόλου ερωτήσεις και να έχει το συνηθισμένο κέφι για παιχνίδι.
Αυτό είναι φυσιολογικό. Τα παιδιά επεξεργάζονται τη θλίψη αλλά χρειάζονται χρόνο. Κάποια μπορεί να θρηνήσουν με καθυστέρηση μέχρι να αισθανθούν ασφάλεια να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Είναι μια διαδικασία που μπορεί να πάρει μήνες ή και χρόνια, ειδικά αν η απώλεια αφορά ένα κοντινό άτομο όπως είναι ο γονέας ή ένας αδερφός, για παράδειγμα.
Μπορεί επίσης το παιδί σας να έχει μια συμπεριφορά που να σας φαίνεται περίεργη, όπως για παράδειγμα να παίζει το παιχνίδι του νεκρού. Αυτό είναι επίσης φυσιολογικό, ακόμα κι αν σας πονάει δεν πρέπει να το αποθαρρύνεται διότι αποτελεί τρόπος να επεξεργαστεί τα συναισθήματά του μετά τον θάνατο.
Πώς να εξηγήσετε τον θάνατο;
Μην αποφεύγετε τις ερωτήσεις
Είναι φυσιολογικό το μικρό σας να είναι περίεργο για το θάνατο, ακόμα κι αν δεν έχει χάσει κάποιο αγαπημένο του πρόσωπο. Στην πραγματικότητα μπορείτε να το «εκμεταλλευτείτε» γιατί σε αυτή την περίπτωση το παιδί είναι λιγότερο συναισθηματικά φορτισμένο, και είναι μια καλή ευκαιρία να θέσετε τις βάσεις. Μην φοβάστε επίσης να διαβάζετε παραμύθια που κάνουν αναφορά σε ζωάκια ή παππούδες που πεθαίνουν.
Δώστε σύντομες, απλές απαντήσεις.
Τα μικρά παιδιά δεν μπορούν να χειριστούν πάρα πολλές πληροφορίες ταυτόχρονα. Σε αυτή την ηλικία, εξηγήστε τον θάνατο με απλές λέξεις και μικρές προτάσεις. Αποφύγετε τις περίπλοκες συζητήσεις που έτσι κι αλλιώς μπερδεύουν τα παιδιά!
Εκδηλώστε τα συναισθήματά σας
Το πένθος είναι η απάντηση της ψυχής απέναντι στην απώλεια και είναι μια διαδικασία σημαντική τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Μην τρομάζετε αν το παιδί σας αντιδρά με υπερβολική θλίψη αλλά ούτε και να είναι το μοναδικό θέμα συζήτησής σας.
Εξηγήστε επίσης ότι και οι μεγάλοι καμιά φορά όταν είναι στεναχωρημένοι, κλαίνε και είναι λυπημένοι γιατί τους λείπει το πρόσωπο που «έφυγε». Το παιδάκι σας καταλαβαίνει πολύ καλά τις εναλλαγές στη διάθεσή σας και θα γίνει ακόμα πιο ανήσυχο, αν καταλάβει ότι προσπαθείτε να του κρύψετε κάτι.
Αποφύγετε τις αποφθεγματικές φράσεις που σχετίζονται με τον θάνατο
Οι κλασικές φράσεις «Αναπαύεται εν ειρήνη”, “κοιμήθηκε τον αιώνιο ύπνο” ή «έχει πάει μακρινό ταξίδι.» είναι φράσεις που μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση στα παιδιά ή να σκεφτούν ότι μπορεί μια νύχτα να κοιμηθείτε και να μην ξυπνήσετε ή να πάτε στη δουλειά και να μην γυρίσετε.
Να είστε προετοιμασμένη για ποικίλες αντιδράσεις
Τα παιδιά αισθάνονται όχι μόνο θλίψη για το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, αλλά μπορεί να αισθανθούν ενοχή ή θυμό. Καθησυχάστε το παιδί και πείτε του ότι σε καμία περίπτωση δεν προκάλεσε εκείνο το θάνατο αλλά μην εκπλαγείτε αν εκφράσει θυμό προς το μέρος σας, τις νοσοκόμες και τους γιατρούς, ή ακόμα και προς τον θανόντα.
