Νάρκισσος; Όχι, ευχαριστώ!

Είναι ένα από τα γνωστότερα πρόσωπα της ελληνικής μυθολογίας και η παράδοση που τον περιβάλλει έχει πολλές εκδοχές. Σε κάθε περίπτωση ήταν ένας νέος που λάτρεψε την εικόνα του. Ο πιο γνωστός μύθος θέλει τη νύμφη Ηχώ ερωτευμένη να τον καλεί με τη φωνή της και τον Νάρκισσο, απολύτως θαμπωμένο από την ομορφιά του, να θαυμάζει την εικόνα του στα νερά του ποταμού. Καθώς προσπαθούσε να πιάσει το είδωλό του που καθρεφτιζόταν στα νερά, αλλά δεν τα κατάφερνε, έμεινε εκεί αποσβολωμένος να κοιτάζει την ομορφιά του, που δεν μπορούσε να αγγίξει με τα χέρια του. Όσο περνούσε ο καιρός έχανε τις δυνάμεις του, ώσπου τελικά έπεσε στο νερό και πνίγηκε. Στο σημείο εκείνο φύτρωσε ένα εντυπωσιακό λουλούδι, ο νάρκισσος. Εμπνευσμένη από την ελληνική μυθολογία, λοιπόν, η επιστημονική κοινότητα χρησιμοποίησε το όνομά του για να χαρακτηρίσει μία διαταραχή προσωπικότητας όπου το άτομο θεωρεί ότι είναι μοναδικό και ιδιαίτερο, τον ναρκισσισμό.

Πώς θα τον αναγνωρίσουμε
Ο νάρκισσος έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, είναι αλαζόνας, υπερόπτης και θεωρεί ότι είναι μοναδικός. Επίσης, θεωρεί ότι όποιος σχετίζεται μαζί του πρέπει να είναι ξεχωριστός, αλλιώς δεν αξίζει και τον απορρίπτει (ακόμα και αν πρόκειται για το ίδιο του το παιδί). Έχει φαντασιώσεις ότι είναι πολύ ωραίος, επιτυχημένος, ξεχωριστός και ο καλύτερος όλων. Παράλληλα, απαιτεί από τους άλλους να του φέρονται με ιδιαίτερο σεβασμό, να τον μεταχειρίζονται με ειδικό τρόπο, συμπεριφέρεται όπως του αρέσει και τον βολεύει, δεν νοιάζεται για το τι νιώθουν οι άλλοι, αγνοεί τις ανάγκες τους και τους χειρίζεται σαν πιόνια, ώστε να αποκτήσει αυτό που επιθυμεί. Ο νάρκισσος θεωρεί ότι έχει το αυτονόητο δικαίωμα να κάνει ό,τι θέλει και οι υπόλοιποι πρέπει απλώς να συμβιβάζονται και να συμμορφώνονται με τις επιθυμίες του. Γενικά ζει τη ζωή του με έναν εξιδανικευμένο τρόπο και αγαπάει την εικόνα του -σε όλα τα επίπεδα- σε υπέρμετρο βαθμό. Ο νάρκισσος δεν είναι απίθανο να είναι επιτυχημένος ακριβώς επειδή είναι αυστηρός και επιλέγει πάντα τα καλύτερα. Μπορεί όμως να μην προχωρήσει τελικά φοβούμενος ότι επειδή κατά βάθος υστερεί, θα αποτύχει, θα αποκαλυφτεί και θα καταστραφεί. Άλλωστε, συχνά κάτω από τη ναρκισσιστική εικόνα κρύβεται η ανασφάλεια και ο φόβος της εγκατάλειψης ή της απόρριψης.

Η ρίζα του προβλήματος
Σίγουρα όλοι έχουμε κάποια ναρκισσιστικά στοιχεία. Η απαρχή τους εντοπίζεται στη βρεφική μας ηλικία, όπου όλα περιστρέφονται γύρω από τον εαυτό μας και την εικόνα μας. Μεγαλώνοντας όμως αλλάζουμε και προσαρμοζόμαστε. Σε έναν άνθρωπο που παραμένει νάρκισσος και στην ενήλικη ζωή του πιθανώς υπάρχει το ιδιοσυγκρασιακό στοιχείο του ναρκισσισμού, αλλά κυρίως παίζουν ρόλο τα βιώματα και ο ρόλος της οικογένειας στη διαμόρφωση αυτού του χαρακτήρα. Συνήθως όταν οι γονείς διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους λέγοντάς τους ότι είναι τα καλύτερα και ξεχωρίζουν, τους δημιουργούν το αίσθημα ότι είναι ιδιαίτεροι άνθρωποι και ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, ότι τα πάντα επιτρέπονται και ότι δεν τους αγγίζουν οι κανόνες. Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό ότι η ενθάρρυνση και η επιβράβευση στα παιδιά πρέπει να φτάνει ως ένα σημείο.

Μια άλλη περίπτωση, ωστόσο, είναι οι τελειομανείς και αυστηροί γονείς να μεγαλώνουν τα παιδιά τους ως προέκταση του εαυτού τους (δηλαδή έχοντας πολλές απαιτήσεις από αυτά) και εκείνα, νιώθοντας ανασφάλεια ότι δεν θα γίνουν αρεστά, να προσπαθούν να μιμηθούν το πρότυπο και τις απαιτήσεις των γονιών πέφτοντας έτσι στην παγίδα της ναρκισσιστικής συμπεριφοράς (όπου εσωτερικά ελλοχεύει η ανασφάλεια, αλλά η εικόνα που προβάλλεται προς τα έξω είναι εκείνη της σιγουριάς και της τελειότητας).