Ένα βασικό πράγμα που πρέπει να γνωρίζεις για το μεταβολισμό είναι ότι για κάθε οργανισμό είναι ιδιαίτερος και μοναδικός. Γι’ αυτό και κάθε άτομο εμφανίζει διαφορετικές ενεργειακές και συνεπώς διατροφικές απαιτήσεις. Το γεγονός αυτό κάνει τη διατροφή του καθενός μία απόλυτα εξειδικευμένη διαδικασία.
Για να διαμορφώσεις ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής που θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις σου, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζεις με ακρίβεια τα επίπεδα λειτουργίας του μεταβολισμού σου. Αυτό θα σε βοηθήσει επιπλέον να επιτύχεις τους στόχους σου, όπως τη μείωση και τη διατήρηση του βάρους σου αλλά και τη βελτίωση της υγείας σου.
Ο βασικός μεταβολισμός τώρα, όπως μας εξηγεί και η διατροφολόγος – διαιτολόγος Εύα Καφετζή, επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες τόσο γενετικούς όσο και περιβαλλοντικούς. Η ειδικός μας εξηγεί αναλυτικά ποιοι είναι αυτοί και πως τον επηρεάζουν…
ΓΕΝΕΤΙΚΟΙ
– Ηλικία
Η ηλικία επηρεάζει το μεταβολισμό και των δύο φύλων. Κατά την ενηλικίωση και για κάθε δεκαετία, ο βασικός μεταβολισμός μειώνεται κατά 2%. Αυτό οφείλεται εν μέρει στη μείωση που επέρχεται με το χρόνο, στην κυτταρική μάζα, καθώς και του μυϊκού ιστού, του μυϊκού τόνου και της φυσικής δραστηριότητας του ατόμου.
– Ύψος
Όπως είναι λογικό, τα ψηλότερα άτομα έχουν και μεγαλύτερη επιφάνεια σώματος. Η επιφάνεια σώματος σχετίζεται με την απώλεια θερμότητας μέσω της εφίδρωσης. Για παράδειγμα, τα μεγαλόσωμα άτομα έχουν μεγαλύτερες ενεργειακές απαιτήσεις όταν χάνουν μεγάλα ποσά ενέργειας. Επίσης, αν δύο άτομα έχουν το ίδιο βάρος και το ένα από αυτά είναι ψηλότερο, τότε το άτομο με το μεγαλύτερο ύψος έχει και υψηλότερο βασικό μεταβολισμό.
– Φύλο
Οι άντρες έχουν πιο αυξημένο βασικό μεταβολισμό κατά 5-10% σε σχέση με τις γυναίκες. Αυτό οφείλεται στην αυξημένη περιεκτικότητα του σώματος της γυναίκας σε λίπος σε αντίθεση με το ανδρικό σώμα, στο οποίο υπάρχει περισσότερη μυϊκή μάζα. Μετά τα 18 έτη φαίνεται ότι αρχίζει να υπάρχει διαφορά.
– Σύσταση σώματος
Ο βασικός μεταβολισμός σχετίζεται άμεσα με την ποσότητα του μεταβολικά ενεργού ιστού που διαθέτει το άτομο, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι καθορίζεται αποκλειστικά από αυτό. Σε κατάσταση ηρεμίας, ιστοί όπως η καρδιά, τα νεφρά και άλλα όργανα είναι πιο ενεργοί μεταβολικά. Όταν ο μυϊκός ιστός βρίσκεται σε διέγερση τότε μπορεί να είναι πιο ενεργός μεταβολικά από τους πρώτους και σε κάθε περίπτωση πολύ πιο ενεργός από τον λιπώδη ιστό. Αυτό σημαίνει ότι όσο μεγαλύτερη είναι η μυϊκή μάζα τόσο πιο γρήγορος είναι και ο μεταβολικός ρυθμός.
– Ενδοκρινείς αδένες
Οι ορμόνες που εκκρίνονται από τους ενδοκρινείς αδένες αποτελούν πρωταρχικούς ρυθμιστές του μεταβολισμού του ατόμου και ιδιαίτερα οι ορμόνες του θυρεοειδούς αδένα. Επίσης, εκκρίσεις ορισμένων αδένων όπως των επινεφριδίων και των παραθυρεοειδών επηρεάζουν το μεταβολισμό. Συγκεκριμένα:
1. Η αυξητική ορμόνη αυξάνει τον βασικό μεταβολισμό.
2. Τα κορτικοστεροειδή και η ινσουλίνη, πιθανώς να επηρεάζουν μειώνοντας το βασικό μεταβολισμό.
3. Τα ανδρογόνα αυξάνουν κατά 10-15%, ενώ τα οιστρογόνα έχουν μια επίδραση ελαφρά μικρότερη.
4. Η γλυκαγόνη αυξάνει το μεταβολισμό.
5. Η αδρεναλίνη σε μικρές ποσότητες αυξάνει και αυτή το μεταβολισμό, ενώ σε μεγάλες τον μειώνει.
Τέλος, τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα στο βασικό μεταβολισμό παρουσιάζουν οι διαταραχές του θυρεοειδούς αδένα. Ο υπερθυρεοειδισμός αποτελεί συχνή αιτία αύξησης του βασικού μεταβολισμού, ενώ ο υποθυρεοειδισμός χαρακτηρίζεται από μείωση βασικού μεταβολισμού.
ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΟΤΑΝ ΚΑΝΕΙΣ ΔΙΑΙΤΑ
Σε καταστάσεις όπως η νηστεία ή ο υποσιτισμός προκαλείται μείωση του βασικού μεταβολισμού. Αυτό συμβαίνει γιατί ο οργανισμός προσπαθεί να προσαρμοστεί στη μικρότερη διαθεσιμότητα τροφής και κατ’ επέκταση ενέργειας. Για το λόγο αυτό όταν ακολουθείς μία δίαιτα, θα έχεις παρατηρήσει μία σταδιακή πτώση του ρυθμού που χάνεις βάρος σε σύγκριση με τις πρώτες μέρες. Μάλιστα, όταν εφαρμόζεται υποθερμιδική δίαιτα για μεγάλο χρονικό διάστημα ο οργανισμός μειώνει τις ενεργειακές του δαπάνες με αποτέλεσμα να παρατηρείται μείωση του βασικού μεταβολισμού που μπορεί να φτάσει το εντυπωσιακό ποσοστό του 50%!
ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ
Υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι μέτριας έντασης άσκηση αυξάνει το βασικό μεταβολισμό για λίγα λεπτά έως και λίγες ώρες μετά το πέρας αυτής. Και άλλες μελέτες που υποστηρίζουν ότι η αύξηση αυτή διαρκεί περισσότερο και φτάνει μέχρι και τις 24 ώρες. Άλλες πάλι δεν παρατήρησαν καμία επίδραση της άσκησης ενώ όσον αφορά αποτελέσματα ερευνών που εξέτασαν τις επιδράσεις άσκησης αντοχής, τα αποτελέσματα είναι διφορούμενα. Υπήρξαν και ορισμένες που έδειξαν αύξηση και άλλες που υποστηρίζουν ότι παραμένει αμετάβλητος.
ΠΩΣ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ
Σε υψηλές θερμοκρασίες παρατηρείται αύξηση του βασικού μεταβολισμού λόγω επιτάχυνσης της καρδιαγγειακής λειτουργίας και της παραγωγής ιδρώτα. Το ίδιο συμβαίνει και με τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες όπου ο οργανισμός καταναλώνει αυξημένα ποσά ενέργειας (μέρος αυτής μετατρέπεται σε θερμότητα), προκειμένου να διατηρήσει σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος.
tlife.gr
