Με τον Οκτώβριο να μας αποχαιρετά, μαζί του ετοιμάζεται να περάσει στο περιθώριο, για τον επόμενο χρόνο και η διάσημη ροζ κορδέλα που συμβολίζει την ευαισθητοποίηση γύρω από τον καρκίνο του μαστού. Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς ξεκίνησε η παράδοση που μας θέλει να τη φοράμε και να τη βλέπουμε σχεδόν παντού, τον δέκατο μήνα κάθε χρόνου; Και άραγε, χρειάζεται να περιορίζουμε την ευαισθητοποίησή μας, στις 31 μέρες που η ροζ κορδέλα αποκτά πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθημερινότητά μας;
Ο Οκτώβριος είναι ο μήνας αφιερωμένος στην ευαισθητοποίηση για τον καρκίνο του μαστού. Κάθε Οκτώβριο όλα γίνονται λίγο πιο… ροζ. Αμέτρητες ροζ κορδέλες καρφιτσώνονται σε πέτα πολιτικών, σε σήματα τηλεοπτικών καναλιών, στις στολές αθλητικών ομάδων. Τα πιο εικονικά μνημεία του κόσμου φοράνε τις δικές τους. Η κοινωνία φωνάζει ότι ξέρει πως ο καρκίνος του μαστού είναι ακόμα εδώ, αλλά και ότι μπορεί να τον νικήσει. Φωνάζει, φορώντας μία απλή, μικρή κορδελίτσα.
Όμως, πώς ξεκίνησαν όλα; Η ιστορία μάς πάει πίσω, στα τέλη δεκαετίας του ’80 με αρχές δεκαετίας του ’90, στις ΗΠΑ. Ήταν το 1985, όταν η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία και η πολυεθνική φαρμακευτική AstraZeneca εμπνεύστηκαν την καθιέρωση του μήνα ευαισθητοποίησης για τον καρκίνο του μαστού. Αλλά ήταν το 1992, χρονιά που οι New York Times χαρακτήρισαν «Χρονιά της Κορδέλας», (κυρίως, λόγω της κόκκινης κορδέλας για το AIDS) που έγινε η πραγματική «επανάσταση»
Είχε προηγηθεί, το 1979, η υπόθεση της Penne Laingen, της οποίας ο σύζυγος, Bruce, απήχθη και κρατούνταν ως όμηρος στο Ιράν. Η Laingen, εμπνευσμένη από ένα τραγούδι, έδεσε, στα δέντρα της αυλής της, κίτρινες κορδέλες. Συμβόλιζαν, όπως είχε πει, την επιθυμία της να δει τον άντρα της πίσω στο σπίτι. Σε χρόνο μηδέν, κίτρινες κορδέλες κατέκλυσαν τις ΗΠΑ, σε ένδειξη αλληλεγγύης. Η κορδέλα γίνεται μέσο επικοινωνίας.
Δώδεκα χρόνια αργότερα, το 1991, ο ηθοποιός Jeremy Irons φόρεσε δημοσίως την κόκκινη κορδέλα, πασίγνωστο – σήμερα – σύμβολο της ευαισθητοποίησης για το AIDS, στα Tony Awards. Την κόκκινη κορδέλα εμπνεύστηκε μία ομάδα ακτιβιστών με το όνομα Visual AIDS Artists Caucus, παρατηρώντας το πλήθος των κίτρινων κορδελών, οι οποίες είχαν τότε κάνει την επανεμφάνισή τους, για τους Αμερικανούς που πολεμούσαν στον Κόλπο. Η κορδέλα γίνεται μήνυμα.
Λίγους μήνες μετά, το φθινόπωρο του 1991, το ίδρυμα Susan G. Komen μοίρασε ροζ κορδέλες σε όλους τους συμμετέχοντες στον αγώνα δρόμου Race for the Cure (μετάφραση: Τρέξε για τη Θεραπεία [του καρκίνου του μαστού]), στη Νέα Υόρκη. Ήταν η πρώτη συσχέτιση του καρκίνου του μαστού με τη ροζ κορδέλα, η οποία, όμως, περιορίστηκε σε «δευτερεύοντα» ρόλο.
Στις αρχές του 1992, η αρχισυντάκτρια του περιοδικού Self, Alexandra Penney, επηρεασμένη, προφανώς, από την μανία με τις κορδέλες, σκέφτηκε ότι το κίνημα για την ευαισθητοποίηση γύρω από τον καρκίνο του μαστού χρειαζόταν τη δική του κορδέλα – «πρωταγωνίστρια». Και αποφάσισε να συνοδεύσει το σχετικό, επετειακό τεύχος με μία. Την είχε προλάβει, όμως, μία άλλη γυναίκα. Η 68χρονη Charlotte Haley, εγγονή, αδερφή και μητέρα γυναικών που είχαν παλέψει με τον καρκίνο του μαστού.
Η Charlotte έφτιαχνε, ήδη, κορδέλες σε ροδακινί (ή σομόν) χρώμα, τις οποίες κατασκεύαζε μόνη, στο σπίτι της. Τις μοίραζε σε σετ των πέντε. Κάθε πεντάδα συνοδεύονταν από μία κάρτα που έγραφε: «Ο προϋπολογισμός του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας είναι 1,31 δισεκατομμύρια. Μόνο το 5% πηγαίνει στην πρόληψη του καρκίνου. Βοήθησέ μας να ξυπνήσουμε τους νομοθέτες και την Αμερική, φορώντας αυτή την κορδέλα.».
Το περιοδικό ήρθε σε επικοινωνία με την 68χρονη γυναίκα, αλλά η ίδια αρνήθηκε να συνεργαστεί μαζί του, καθώς έβλεπε τις ενέργειές του «υπερβολικά εμπορικές». Η Alexandra Penney, όμως, ήταν αποφασισμένη να προχωρήσει με την ιδέα της και μετά από διαβουλεύσεις με τους δικηγόρους του περιοδικού, βρήκε τη λύση. Η κορδέλα θα είχε, απλώς, άλλο χρώμα. Και κάπως έτσι, «εγένετο… ροζ»!
Η διάσημη, πλέον, ροζ κορδέλα
Για να αποκτήσει τόσο μεγάλη αναγνωρισιμότητα και δύναμη η ροζ κορδέλα, έβαλε το χεράκι της (και τα λεφτά της) η Evelyn Lauder, αντιπρόεδρος της εταιρείας Estee Lauder, η οποία είχε περάσει τον γολγοθά του καρκίνου στον μαστό. Υποσχέθηκε στην Penney να βάλει την κορδέλα για τον καρκίνο του μαστού στα καταστήματα καλλυντικών ολόκληρης της Αμερικής και το έκανε. Σύντομα, ολόκληρη η χώρα γνώριζε.
Τα πράγματα, στη συνέχεια, πήραν τον δρόμο τους. Όπως γίνεται συνήθως – σε αυτή την περίπτωση, ευτυχώς – τις ΗΠΑ ακολούθησε και ο υπόλοιπος πλανήτης. Από τότε, το μοτίβο γνωστό. Κάθε Οκτώβριος είναι ροζ. Και γυναίκες και άντρες (για τους οποίους, σπάνια, χρησιμοποιείται μια δίχρωμη – ροζ και μπλε – κορδέλα) που παλεύουν με τη νόσο αντλούν δύναμη για να συνεχίσουν τη μάχη και να βγουν νικητές. Ο φετινός Οκτώβριος μάς αποχαιρετά. Χρειάζεται, αλήθεια, να περιοριστεί η ευαισθητοποίησή μας στις 31 μέρες του;
Ή μήπως χρειάζεται να περιοριστεί μόνο στον καρκίνο του μαστού; Ο καρκίνος – του μαστού, του προστάτη, των πνευμόνων, της, του, των… – δεν καταλαβαίνει από ημερομηνίες και εκστρατείες. Σε χτυπά αναπάντεχα. Δε νοιάζεται αν τον περιμένεις, αν είσαι «ευαισθητοποιημένος». Χτύπα τον πίσω. Πώς; Φροντίζοντας να τον προλάβεις. Περιμένοντας την επόμενη αφορμή για να φορέσεις μία κορδέλα στο πέτο, μην ξεχνάς. Ενημερώσου, κάνε εξετάσεις, φρόντισε την υγεία σου, ζήσε!
