Όταν αναρωτιόμαστε για πράγματα που κάνουμε αν είναι σωστά είναι ήδη ένα στοιχείο για το ότι μάλλον είμαστε αρκετά επαρκείς στον ρόλο μας. Το πρόβλημα συνήθως υπάρχει με πράγματα που μπορεί να κάνουμε λάθος και δεν μπαίνουμε ποτέ στη διαδικασία να αναρωτηθούμε γι’ αυτά!
Στην ψυχολογία κρίσιμο ρόλο παίζει η ηλικία του ατόμου καθώς σε κάθε εξελικτικό στάδιο παρατηρούμε διαφορετικά ψυχολογικά φαινόμενα. Συνεπώς, σε σχέση με τον ύπνο, είναι σημαντικό η ηλικία του παιδιού και το ψυχοσυναισθηματικό στάδιο ανάπτυξης που βρίσκεται.
Σκοπός του κάθε ατόμου είναι να περάσει από την εξάρτηση στην ανεξαρτησία και την αυτονομία. Σε αυτή την διαδρομή προς την συναισθηματική ωρίμανση υπάρχουν πολλοί ενδιάμεσοι σημαντικοί «σταθμοί» από τους οποίους πρέπει να διέλθει το παιδί και ένας από αυτούς είναι η ικανότητα να μένει μόνο του.
Με αυτό δεν μιλάμε για απομόνωση, αλλά το να μπορεί κανείς να είναι μόνος του και να νοιώθει καλά με αυτό –όπως γίνεται και την ώρα που πέφτουμε για ύπνο. Για να εγκατασταθεί η ικανότητα να είναι κανείς μόνος του πρέπει να προηγηθεί ένα παράδοξο: η εμπειρία του να είναι μόνος του ως βρέφος και ως παιδί, παρουσία κάποιου άλλου και συγκεκριμένα της μητέρας (Winnicott, 1965).
Έτσι βλέπουμε ένα παιδί να παίζει με τις ώρες όσο η μαμά του είναι στο δωμάτιο, αλλά να βάζει τα κλάματα μην μπορώντας να διατηρήσει τον παιχνίδι του όταν εκείνη αποχωρήσει. Αντίστοιχα, ένα μωρό μπορεί να διατηρήσει τον ύπνο του όταν η μαμά του είναι παρούσα, αλλά ξυπνά αμέσως μόλις εκείνη φύγει από το δωμάτιο.
Σε αυτή την περίπτωση, που την συναντούμε πάντα όταν το παιδί αλλάζει δωμάτιο, συνιστούμε να παραμένει η μαμά στο δωμάτιο ή τη νύχτα να πηγαίνει εκείνη στο δωμάτιο του παιδιού, παρά να έρχεται εκείνο στο δωμάτιο των γονιών.
Σιγά σιγά αυτή η ανάγκη για «γέμισμα» μέσω της σωματικής επαφής από την μητέρα γίνεται πιο αραιή κατά την διάρκεια της νύχτας ώσπου το παιδί αισθάνεται το δωμάτιο ως τον δικό του χώρο. Αυτή η διαδικασία κατά την δική μου άποψη δεν είναι καλό να γίνει πριν από τους έξι μήνες.
Επίσης, αν η μαμά θηλάζει είναι προτιμότερο το μωρό να είναι στο ίδιο δωμάτιο με εκείνη για διάφορους λόγους οπότε και θα πάει σε μεγαλύτερη ηλικία στο δωμάτιο του (εκτός αν είναι νήπιο).
Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες αναπτυξιακές φάσεις όπου συστήνουμε το παιδί να πάει στο δικό του δωμάτιο ή πριν ή μετά από αυτές (όπως για παράδειγμα γύρω στους 8 μήνες ή γύρω στον 1,5 χρόνο) γιατί υπάρχουν στο προσκήνιο ενδοψυχικά θέματα (αλλά και οργανικά όπως π.χ. η οδοντοφυΐα) που περιπλέκουν αυτή τη μετάβαση.
Σε σχέση με το δεύτερο ερώτημα σας, δεν ξέρω τι είναι αυτό που μπορεί να σκέφτεστε πίσω από το «πειράζει» και μπορεί να σας φόβισε, αλλά το βασικό είναι από κάποια ηλικία και μετά να τηρούνται κάποια όρια που όμως δεν έχουν να κάνουν μόνο με τον ύπνο (για παράδειγμα από μια ηλικία και μετά η μαμά δεν κάνει μπάνιο μαζί με το παιδί) και επίσης το παιδί να αισθάνεται ότι έχει τον δικό του χώρο μέσα στο σπίτι.
Σαφώς από κει και πέρα δεν μπορεί κανείς να είναι άκαμπτος, για παράδειγμα πολλοί γονείς παίρνουν το παιδί τους στο κρεβάτι περιστασιακά και παίζουν μαζί του, αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό.
Εξάλλου είναι γνωστό εδώ και αρκετά χρόνια ότι η συναισθηματική έκφραση είναι πολύ σημαντική και σύμφωνα με έρευνες η ποιότητα της μητρικής φροντίδας επηρεάζει ακόμη και σε οργανικό επίπεδο την πρώιμη ανάπτυξη του μωρού.
Για παράδειγμα, φαίνεται ότι μωρά που οι μητέρες τους δεν τους απευθύνονται ή δεν τα ενθαρρύνουν να χαμογελούν και γενικώς δεν έχουν ιδιαίτερη συναισθηματική αλληλεπίδραση μαζί τους τον πρώτο χρόνο ζωής τους, περπατούν και μιλούν αργότερα (Robertson, 1962).
Κατά συνέπεια, είναι καίριας σημασίας να δείχνουμε στο παιδί με κάθε ευκαιρία συναισθήματα αγάπης και στοργής καθώς και το πόσο σημαντικό είναι το ίδιο για εμάς –σημειωτέον ότι οι βάσεις για την αυτοεκτίμηση μπαίνουν στον πρώτο χρόνο ζωής.
Τα πράγματα γίνονται τραυματικά όταν το παιδί δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί του συμβαίνουν ή όταν δεν μπορεί να φτιάξει μια ρουτίνα, να προβλέψει τι θα συμβεί και μένει με ένα βίωμα που συνιστά μια αδιαφοροποίητη ένταση.
Για παράδειγμα το μωρό που δέχεται την μητρική φροντίδα όταν νυστάζει σκέφτεται σχηματικά ως εξής: «όταν τρίβω τα μάτια μου και χασμουριέμαι η μαμά με παίρνει αγκαλιά, σβήνει το φως και μου λέει ένα τραγουδάκι» =άρα όταν χασμουριέμαι και μ’ ενοχλούν τα φώτα και οι θόρυβοι νυστάζω, δεν μου συμβαίνει κάτι φοβερό (θα μπορεί να σκεφτεί μετά από κάποιο διάστημα).
Αν η μητέρα δεν καταλαβαίνει πότε το μωρό θέλει να κοιμηθεί, αν για παράδειγμα το μωρό χασμουριέται και η μαμά τη μια μέρα το ταΐζει, την άλλη παίζει μαζί του το βράδυ, την τρίτη μέρα λείπει και το βάζει κάποιος άλλος για ύπνο με τον δικό του –αναπόφευκτα-ξεχωριστό τρόπο, τότε το μωρό δεν μπορεί να νοηματοδοτήσει αυτά που του συμβαίνουν και νοιώθει μια ένταση χωρίς νόημα.
Το βασικό λοιπόν είναι να μην αλλάζουν οι χειρισμοί και η μαμά να είναι διαθέσιμη ώστε το παιδί να αισθάνεται ασφάλεια.
