Η έκφραση της συγγνώμης προϋποθέτει μια δύσκολη διαδικασία, τόσο για να την πούμε όσο και για να την εννοούμε, αλλά και για να τη χαρίσουμε σε κάποιον που μας πείραξε…
Ο μικρός μου γιος όποτε κάνει ένα λάθος και του ζητάμε να πει συγγνώμη θυμώνει, μας κοιτάει με άγριο βλέμμα και στο τέλος ψελλίζει – με φωνή ίσα που ακούγεται – μια συγγνώμη, που είναι προφανές σε όλους μας ότι ζήτησε με δυσκολία. Δεν τον αδικώ. Χρειάζεται να ξεπεράσουμε τον εγωισμό μας και να παρακαλέσουμε για συγχώρηση αυτόν που βλάψαμε ή, ακόμα δυσκολότερα, να συνειδητοποιήσουμε το κακό που μας έκαναν, να καταλάβουμε τις συνθήκες ή τους λόγους για τους οποίους συνέβη και τελικά να αποφασίσουμε να συγχωρήσουμε τον θύτη.
Ας μην ξεχνάμε όμως ότι πρώτα απ’ όλα συγχωρούμε κάποιον όχι για εκείνον αλλά για εμάς τους ίδιους, για να απελευθερωθούμε και να γαληνέψουμε και να συνεχίσουμε τη ζωή μας χωρίς να μας κρατάει πίσω η πικρία.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να συγχωρήσουμε
Εχει συμβεί σε όλους μας. Κάποιος μας πλήγωσε, μας έβλαψε, μας πόνεσε, μας δυσκόλεψε, μας αδίκησε… Είμαστε εκνευρισμένοι, στενοχωρημένοι, πληγωμένοι, αδικημένοι, θυμωμένοι… Αυτός μάς έκανε κακό. Γιατί να δείξουμε εμείς μεγαλοψυχία και να τον συγχωρήσουμε; Η απάντηση βρίσκεται στο ότι είτε ζητάμε συγγνώμη είτε συγχωρούμε το κάνουμε κυρίως για τον εαυτό μας. Για να αφήσουμε πίσω μας ό,τι μας πλήγωσε, μας θύμωσε, μας αδίκησε, μας βάρυνε…
Φυσικά, θα πει κάποιος, υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη αδικίας και αντίστοιχα πολλά και διαφορετικά είδη συγχώρησης. Το αν κάποιος μάς έκανε κακό αλλά και το πόσο κακό ήταν αυτό έχει μια υποκειμενική και μια αντικειμενική υπόσταση. Δηλαδή εξαρτάται από υποκειμενικούς παράγοντες, όπως είναι η προσωπικότητά μας, τα βιώματά μας, η φάση ζωής στην οποία βρισκόμαστε, αλλά και από αντικειμενικούς, όπως δηλαδή το πόσο αντικειμενικά άσχημο και κακό ήταν αυτό που μας έκανε ο άλλος.
Οπως είναι προφανές, σε όσο πιο ευαίσθητη και δύσκολη φάση ζωής βρισκόμαστε τόσο πιο περίπλοκο είναι για εμάς να συγχωρήσουμε. Επίσης υπάρχουν άνθρωποι που συγχωρούν πιο εύκολα επειδή έχουν πιο πολλή κατανόηση, είναι πιο μεγαλόψυχοι, είναι πιο εκπαιδευμένοι να κατανοούν τους άλλους. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν άνθρωποι που τους είναι πολύ δύσκολο να συγχωρήσουν επειδή είναι πιθανώς πιο σκληροί, απόλυτοι, εγωκεντρικοί ή και ναρκισσιστές ακόμα.
Φυσικά, όσον αφορά το αντικειμενικό κομμάτι, όσο πιο «βαρύ» είναι αυτό που μας έχουν κάνει και όσο πιο πολύ έχει αναστατώσει και επηρεάσει αρνητικά τη ζωή μας τόσο πιο δύσκολο είναι να το συγχωρήσουμε.
Πώς θα μπορέσουμε να συγχωρήσουμε
Συχνά το να μπορέσουμε να συγχωρήσουμε μας φαίνεται αδύνατον. Κατά βάση αυτό που μας φαίνεται αδύνατον είναι να συνειδητοποιήσουμε και να αποδεχθούμε αυτό που συνέβη, να το «τακτοποιήσουμε» και να συνεχίσουμε. Πιθανώς θα μας βοηθήσουν η πνευματική καθοδήγηση, η επαγγελματική βοήθεια και η υποστήριξη από τον κύκλο των φίλων και συγγενών μας, το διάβασμα και η δουλειά με τον εαυτό μας.
Για να καταφέρουμε να συγχωρήσουμε τελικά, χρειάζεται να δείξουμε μεγαλοψυχία, να προσπαθήσουμε να μπούμε στη θέση του άλλου και ίσως να τον καταλάβουμε. Ακόμα και η ετυμολογία της λέξης «συγχωράω» μας δείχνει ότι ο στόχος είναι να χωρέσουμε μαζί με τον άλλον, να κατανοήσουμε και να βρεθούμε σε έναν κοινό τόπο. Γιατί να το κάνουμε; Για να κλείσουμε έναν λογαριασμό και να προχωρήσουμε. Φυσικά το αν θα τα καταφέρουμε έχει να κάνει και με το πόσο τρομερό είναι αυτό που καλούμαστε να συγχωρήσουμε. Οταν όμως έχουμε κλείσει το «πένθος» από αυτή την κατάσταση που βιώσαμε μας είναι πιο εύκολο να συγχωρήσουμε.
Αλλωστε όταν κάτι ολοκληρώνεται ηρεμούμε… Οσο πιο πολύ χρόνο όμως παίρνει αυτή η διαδικασία τόσο πιο πολύ ταλαιπωρούμαστε. Ενα πολύ σημαντικό κομμάτι όσον αφορά τη συγχώρηση είναι και η δικαιοσύνη. Oταν επέλθει δικαίωση – δικαιοσύνη ίσως μπορέσουμε να βάλουμε πίσω μας το κακό – να συγχωρήσουμε ή έστω να κλείσουμε κάπως το ζήτημα μέσα μας.
Η εκδίκηση που μας δηλητηριάζει
Οπως είπαμε παραπάνω, όσο δεν συγχωρούμε ή δεν μπαίνουμε έστω στη διαδικασία να προσπαθήσουμε, μένουμε με τον θυμό, τη θλίψη, την οργή, τα νεύρα, την αδικία… Οταν επιπλέον νιώθουμε ότι θέλουμε να εκδικηθούμε, όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα γίνονται ακόμα μεγαλύτερα και κυριεύουν ολόκληρη την ύπαρξη και τη ζωή μας.
Είναι λογικό όταν έχουμε πληγωθεί, αδικηθεί, χάσει κ.λπ. να ζητάμε τη δικαίωση μέσω της απόδοσης δικαιοσύνης και της τιμωρίας των ενόχων, αλλά είναι πολύ διαφορετικό να αναζητάμε την εκδίκηση. Με την εκδίκηση γινόμαστε σαν και αυτούς που μας πλήγωσαν, μικροί, τιποτένιοι, άκαρδοι, άδικοι και τελικά δηλητηριάζουμε μόνο εμάς τους ίδιους.
Συγγνώμη… μια δύσκολη λέξη
Οπως είναι δύσκολο να συγχωρήσουμε όποιον μας έβλαψε, έτσι αντίστοιχα είναι δύσκολο – και απαιτεί προσπάθεια, αυτοέλεγχο, αυτογνωσία, μεγαλοψυχία και ευγένεια ψυχής – το να ζητήσουμε συγγνώμη. Σε τέτοια περίπτωση πρέπει να μπούμε στη θέση του άλλου και να κατανοήσουμε τι, γιατί και πώς τον πείραξε αυτό που είπαμε ή κάναμε και να ζητήσουμε συγγνώμη με ειλικρίνεια και – αν είναι δυνατόν – εξηγώντας τις συνθήκες που συνέβη το γεγονός που τον ενόχλησε.
Δρα Ναταλία Κουτρούλη, MSc, ψυχολόγος υγείας, με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και στη συμβουλευτική, διευθύντρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής
