Σε πολλά σπίτια τις γιορτινές μέρες τα νεότερα μέλη των οικογενειών «λιώνουν» μπροστά σε οθόνες παίζοντας παιχνίδια ή παρακολουθόντας διάφορα βίντεο. Δυστηχώς οι έντονες συγκρούσεις των γονιών με τα παιδιά τους, όσον αφορά τον χρόνο που θα περάσουν στο Ιντερνετ δεν γινεται να αποφθεχθούν.
Κάποια στιγμή, μετά το φαγητό, τα τέσσερα παιδιά της παρέας, ηλικίας 12-13 ετών, κλείστηκαν στο δωμάτιο του γιου μας και βγήκαν μόνο όταν ήρθε η ώρα της αναχώρησης, έπειτα από αρκετές ώρες που έπαιζαν ασταμάτητα παιχνίδια στο Ιντερνετ
λέει η Γεωργία.
Ακόμα πιο δύσκολη ήταν η εμπειρία του Θεμιστοκλή του οποίου ο 14χρονος γιος ζήτησε να φιλοξενήσει για διανυκτέρευση φίλο του στο σπίτι τις ημέρες των γιορτών.
Το πρώτο βράδυ έπαιζαν ασταμάτητα μέχρι τις 5 ή 6 το πρωί, δεν γνωρίζω ακριβώς, γιατί έκανα το λάθος να κοιμηθώ πρώτος. Την επόμενη ημέρα, δεν ξυπνούσαν με τίποτα, σηκώθηκαν κατά τις 2 μ.μ. και αφού έφαγαν… πρωινό, ξαναστρώθηκαν στο παιχνίδι.Κλείστηκαν στο δωμάτιο του γιου μου και δεν έβγαιναν παρά μόνο για τουαλέτα και για να τσιμπήσουν κάτι. Οταν συνειδητοποίησα πως θα επαναλαμβανόταν το προηγούμενο βράδυ και αφού οι εκκλήσεις μου να πέσουν για ύπνο δεν εισακούστηκαν, υποχρεώθηκα να αποσυνδέσω το Ιντερνετ και να κοιμηθώ με το ρούτερ αγκαλιά!.
Οι οικογενειακές συγκρούσεις για τις ψηφιακές ολονυχτίες των παιδιών πληθαίνουν, καθώς όλο και περισσότεροι έφηβοι αλλά και παιδιά κοιμούνται με το κινητό τους στο μαξιλάρι, βλέποντας βίντεο (δεχόμενα και μεγάλες ποσότητες ακτινοβολίας). Καθημερινές ιστορίες των ενδοοικογενειακών πολέμων για το Ιντερνετ, που φέρνουν αντιμέτωπους γονείς και παιδιά, συχνά με πολύ έντονο τρόπο και χωρίς να λείπουν ακόμα και οι βιαιοπραγίες, και μάλιστα πιο συχνά εθισμένων και οργισμένων παιδιών εις βάρος των γονιών τους.
Η έρευνα
Η χρήση του Διαδικτύου είναι πλέον ευρύτατη στα παιδιά, και αφορά πλέον και τις ηλικίες του δημοτικού (ακόμα και νωρίτερα), ενώ πριν από μερικά χρόνια μιλούσαμε κυρίως για μαθητές γυμνασίου. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Focus Bari (Δεκέμβριος 2017), για λογαριασμό του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής και Επικοινωνιών Ελλάδας, το 78% των παιδιών 5-12 ετών χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο, ποσοστό που ανεβαίνει στο 89,3% για τις ηλικίες 10-12 ετών. Από ποιες συσκευές συνδέονται τα παιδιά; Κυρίως από ταμπλέτες (35,4%), οι πωλήσεις των οποίων είχαν μεγάλη ανάπτυξη τα προηγούμενα χρόνια, ακολουθούν τα έξυπνα κινητά τηλέφωνα (27,8%) και λιγότερο από ένα στα τέσσερα (23,7%) «μπαίνουν» από λάπτοπ.
Την ίδια ώρα καταγράφεται πως ένα στα πέντε παιδιά, ηλικίας 6-12 ετών, διαθέτει κινητό τηλέφωνο (!), σε πείσμα των προειδοποιήσεων των επιστημόνων για θέματα ακτινοβολίας κι όχι μόνο. Οπως βλέπουμε, τα περισσότερα παιδιά, ηλικίας δημοτικού, έχουν δικές τους συσκευές (τάμπλετ ή κινητά τηλέφωνα) για να συνδέονται με το Ιντερνετ. Οταν τα παιδιά από τόσο μικρή ηλικία εθίζονται στο Διαδίκτυο και αναπτύσσουν αποκλειστικά τις συγκεκριμένες δεξιότητες και όχι άλλες, τότε όταν φτάνουν στην εφηβεία υπάρχουν αυξημένοι κίνδυνοι να «κολλήσουν».
Σαφή αυξητική τάση στις οικογένειες ή στους ίδιους τους εφήβους, που ζητούν βοήθεια για να αποφύγουν την εξάρτηση από το Διαδίκτυο, καταγράφεται στη Γραμμή Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (210-6007686). «Πλέον, το 40% από τα 1.800 τηλεφωνήματα που λαμβάνουμε το έτος αφορά συμπεριφορές εξάρτησης», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Κορμάς, υπεύθυνος της γραμμής, ο οποίος σημειώνει πως «το πρόβλημα επεκτείνεται και αγγίζει όλο και μικρότερες ηλικίες. Τώρα ξεκινάμε με μαθητές της Ε΄ και της Στ΄ Δημοτικού, έναντι 14-15 ετών παλαιότερα», συμπληρώνει ο κ. Κορμάς. Και τονίζει: «Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη στις αναφορές προβλημάτων εξάρτησης στις αντίστοιχες τηλεφωνικές γραμμές».
«Χρειάζεται ανάπτυξη της ψηφιακής νοημοσύνης. Η γενιά που μεγαλώνει τώρα θα ζει με την τεχνολογία. Οφείλουμε να την εκπαιδεύσουμε στο να μπορεί να αξιοποιεί τις δυνατότητές της και να καταπολεμά τα αρνητικά στοιχεία», λέει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Σιώμος, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο. «Να μεγαλώνουμε παιδιά ισορροπημένα, με γνώση των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων τους, με πλήθος δραστηριοτήτων και ενδιαφερόντων (καλλιτεχνικών, αθλητικών κ.λπ.), και ψυχαγωγία που δεν θα περιορίζεται μόνο στην ηλεκτρονική, που είναι βεβαίως εύκολη και φτηνή», συμπληρώνει.
Ο κ. Σιώμος υπογραμμίζει την ανάγκη το παιδί να δοκιμάζει πολλές δραστηριότητες από νωρίς, να αναπτύσσει τα ταλέντα του σε πολλά επίπεδα, καθώς η χρήση των υπολογιστών και του Ιντερνετ «εκπαιδεύει τον εγκέφαλό μας σε ένα πολυπαραθυρικό περιβάλλον, όπου κυριαρχεί η άμεση ανταμοιβή για όποια μικρή “επιτυχία”, με αποτέλεσμα να ανεβαίνει η ντοπαμίνη, η ορμόνη της ευχαρίστησης. Αυτό έχει ως συνέπεια να μειώνεται η ελκυστικότητα της μάθησης ή άλλων δραστηριοτήτων, που η επιβράβευση γίνεται με άλλους τρόπους και ρυθμούς».
Παθολογική χρήση
Οπως καταγράφηκε σε πανελλήνια έρευνα στον μαθητικό πληθυσμό για τη «Χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές» (2015), το 15,1% των μαθητών 16 ετών έχει συμπεριφορές παθολογικής χρήσης Διαδικτύου (19% στα κορίτσια, 11% στα αγόρια). Το 40,5% «μπαίνει στο Διαδίκτυο όταν νιώθει άκεφος/η», το 35,9% «για να ξεφύγει από τις στενοχώριες», ενώ το 20,8% «συμβαίνει να δυσκολεύεται να βγει από το Διαδίκτυο».
Ιδιαίτερη πλευρά της προσπάθειας για μια ισορροπημένη σχέση των εφήβων με το Ιντερνετ αποτελεί η καταπολέμηση του ξενυχτιού μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή (ή και του κινητού). «Υστερα από ένα ξενύχτι, το παιδί αντιμετωπίζει διάσπαση προσοχής, κούραση, ένταση, εκνευρισμό. Ο νυκτερινός ύπνος δεν μπορεί να αναπληρωθεί, τότε ελευθερώνονται οι αναπτυξιακές ορμόνες», σημειώνει ο κ. Κορμάς. Η τάση για ψηφιακή αγρύπνια είναι μια ένδειξη εθισμού του παιδιού από τα ψηφιακά μέσα. «Η εξασφάλιση του κανονικού βραδινού ύπνου του παιδιού αποτελεί βασικό πεδίο πρόληψης της εξάρτησης από το Ιντερνετ», συμπληρώνει ο κ. Κορμάς.
Ελλειμμα αυτοεκτίμησης και κοινωνικότητας
Εντός του 2018 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θα συμπεριλάβει τη διαταραχή διαδικτυακού παιχνιδιού στη Διεθνή Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας (ICD). «Πρόκειται για ανακοίνωση που έγινε στην αρχή του 2018 και σημαίνει πλέον πως η μονομανία μιας μερίδας του πληθυσμού με τα παιχνίδια στο Ιντερνετ αντιμετωπίζεται ως συμπεριφορά εθισμού, που οδηγεί σε σοβαρές συνέπειες», λέει στην «Κ» ο Κωνσταντίνος Σιώμος. «Αναγνώριση της διαταραχής αυτής θα οδηγήσει να αντιμετωπίζεται ως ασθένεια από τα Ταμεία και το σύστημα υγείας», συμπληρώνει.
Ενα μέρος των παιδιών που καταφεύγουν και κλείνονται στον ψηφιακό κόσμο αντιμετωπίζει ελλείμματα αυτοεκτίμησης και κοινωνικών σχέσεων. «Γι’ αυτό βλέπουν το Διαδίκτυο ως μέσο καταφυγής, όπου μπορούν να κινηθούν σε ένα περιβάλλον που μοιάζει λιγότερο απειλητικό από την πραγματική ζωή. Από την άλλη, παιδιά που δεν είχαν παρόμοιες δυσκολίες τις αναπτύσσουν μέσω του εθισμού», σημειώνει ο κ. Σιώμος. «Απαιτείται το φίλτρο της κριτικής σκέψης απέναντι στην τεχνολογία», τονίζει.
