Στηρίζουν την εγκυμοσύνη, δίνουν το σύνθημα για να ξεκινήσει ο τοκετός, ρυθμίζουν την παραγωγή του μητρικού γάλακτος
Απ’ τη στιγμή της σύλληψης ο ρόλος των ορμονών είναι πρωταγωνιστικός στην πορεία μας προς τη μητρότητα (αλλά και μετά).
Χάρη σε αυτές το σώμα μας αλλάζει και προετοιμάζεται για να φιλοξενήσει το έμβρυο που μεγαλώνει.
Βέβαια, η έντονη παρουσία τους στον οργανισμό μας έχει και τα μειονεκτήματά της! Ας τις γνωρίσουμε όμως καλύτερα…
Ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη, την εκκρίνει το μωρό
Η HCG ή ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη, αποκαλείται η ορμόνη της εγκυμοσύνης. Είναι η παρουσία της, αρχικά στο αίμα και στη συνέχεια στα ούρα, που αποκαλύπτει πως περιμένουμε μωρό. Έτσι, απ’ την πρώτη μέρα της καθυστέρησης μπορούμε να ξέρουμε αν υπάρχει εγκυμοσύνη ή όχι χάρη στα τεστ εγκυμοσύνης που την ανιχνεύουν.
Η χοριακή γοναδοτροπίνη είναι η μοναδική ορμόνη που δεν εκκρίνεται απ’ τον οργανισμό της γυναίκας αλλά απ’ το έμβρυο, απ’ την 7η μέρα μετά τη σύλληψη. Γι’ αυτό και μια μεγάλη ποσότητα τις πρώτες μέρες μπορεί να μας βάλει σε υποψίες για δίδυμη κύηση. Η ποσότητά της φτάνει στην κορύφωσή της τη 10η εβδομάδα και στη συνέχεια αρχίζει σταδιακά να μειώνεται. Σε πολλές γυναίκες, η μείωση αυτή συνοδεύεται από ανακούφιση, καθώς η χοριακή γοναδοτροπίνη συχνά συνδέεται με τις ναυτίες και την τάση για εμετό. Μέχρι να γεννηθεί το μωρό μας, η ορμόνη αυτή θα έχει εξαφανιστεί εντελώς. Βασικός της ρόλος είναι να συντηρήσει την έκκριση των ορμονών της εγκυμοσύνης (οιστρογόνα και προγεστερόνη) από το ωχρό σωμάτιο, που αναπτύσσεται στις ωοθήκες, μέχρι να δημιουργηθεί ο πλακούντας ο οποίος θα αναλάβει στη συνέχεια αυτό το ρόλο. Μια άλλη επίδραση της χοριακής γοναδοτροπίνης, με τη βοήθεια της προγεστερόνης, είναι η παρεμπόδιση του κύκλου της έμμηνης ρύσης. Έτσι το γονιμοποιημένο ωάριο θα μπορέσει να εμφυτευτεί στο φιλικό ενδομήτριο, χωρίς να κινδυνεύει από ένα δεύτερο ωάριο που μπορεί να γονιμοποιηθεί ξεκινώντας μια δεύτερη εγκυμοσύνη.
Η παραγωγή της: Παράγεται σε μεγάλες ποσότητες από το χόριο του γονιμοποιημένου ωαρίου και κορυφώνεται στις 10 – 12 εβδομάδες. Στη συνέχεια αρχίζει η γρήγορη μείωσή της.
Οιστρογόνα, για μεγαλύτερη ροή του αίματος
Τα οιστρογόνα είναι παρόντα στο σώμα μας σε κάθε φάση της ενήλικης ζωής μας και παίζουν σημαντικό ρόλο στην ωορρηξία. Αν το ωάριο γονιμοποιηθεί, τότε οι ωοθήκες εκκρίνουν μεγαλύτερη ποσότητα οιστρογόνων. Είκοσι φορές περισσότερη απ’ το φυσιολογικό στην αρχή της εγκυμοσύνης και τριακόσιες φορές παραπάνω στο τέλος της! Το στήθος μας πρήζεται, γίνεται πολύ πιο ευαίσθητο, πονάει… Για πολλές γυναίκες το σύμπτωμα αυτό είναι το πρώτο σημάδι μιας εγκυμοσύνης. Τα αυξημένα επίπεδα των οιστρογόνων στην εγκυμοσύνη ενισχύουν τη ροή του αίματος στα όργανα του σώματος και συντελούν στην εντυπωσιακή ανάπτυξη και αύξηση της μήτρας και του πλακούντα. Προετοιμάζουν τη μήτρα να δεχτεί το έμβρυο, μαλακώνουν το κολλαγόνο των συνδετικών ιστών και επιτρέπουν στους συνδέσμους να γίνουν πιο εύκαμπτοι ώστε να αντέξουν χωρίς πρόβλημα τις αλλαγές που θα φέρει η εγκυμοσύνη στο σώμα. Επιπλέον, χάρη στα οιστρογόνα το ενδομήτριο «φουσκώνει» και γεμίζει με αίμα ώστε να μπορεί να θρέψει το γονιμοποιημένο ωάριο. Μετά τη δέκατη μέρα απ’ τη γονιμοποίηση, οι ωοθήκες παύουν να παράγουν οιστρογόνα και το ρόλο αυτό αναλαμβάνει ο πλακούντας.
• Οι…παρενέργειες των οιστρογόνων
Απ’ τη μια πλευρά τα οιστρογόνα μας χαρίζουν τη λάμψη της εγκυμοσύνης και τα όμορφα μαλλιά! Απ’ την άλλη, καθώς το δέρμα τεντώνεται και χαλαρώνουν οι ελαστικές ίνες που το συνθέτουν, μπορεί να εμφανιστούν ραγάδες. Τα οιστρογόνα έχουν επίσης σχέση με το χρωματισμό του δέρματος καθώς αυξάνουν την έκκριση της μελανίνης. Έτσι, σε πολλές μέλλουσες μητέρες, εξαιτίας της αυξημένης μελανίνης, εμφανίζεται μια σκούρα γραμμή κατά μήκος της κοιλιάς, απ’ τον αφαλό ώς την ήβη, σκουραίνουν οι θηλές του στήθους και το ίδιο συμβαίνει στα εξωτερικά χείλη του αιδοίου. Αυτό όμως που μπορεί να γίνει πραγματικά ενοχλητικό είναι η εμφάνιση της «μάσκας της εγκυμοσύνης», μιας μεγάλης πανάδας που εμφανίζεται γύρω απ’ τα μάτια και το μέτωπο αν εκτεθούμε στον ήλιο χωρίς προστασία. Μια άλλη παρενέργεια των οιστρογόνων είναι η κατακράτηση υγρών και τα πρηξίματα στα άκρα και το πρόσωπο. Τέλος, τα οιστρογόνα μάς κάνουν πιο ευαίσθητες στις μυρωδιές κι έτσι μπορεί να ευθύνονται σ’ ένα βαθμό και για τις ναυτίες.
Η παραγωγή τους: Το 90 τοις εκατό των οιστρογόνων, ίσως και λίγο παραπάνω, είναι ένας τύπος που αποκαλείται οιστραδιόλη, η οποία παράγεται από τον πλακούντα. Το έμβρυο επίσης συμμετέχει στην παραγωγή των οιστρογόνων.
Προγεστερόνη, η… χαλαρωτική!
Τα οιστρογόνα μαζί με την προγεστερόνη, που εκκρίνεται αρχικά απ’ τις ωοθήκες και στην αρχή του δευτέρου τριμήνου απ’ τον πλακούντα, αποτελούν ένα μοναδικό δίδυμο. Στόχος τους να αυξηθούν κατά 1.000 φορές στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο συνδυασμός των δύο αυτών ορμονών κάνει φιλικό για το έμβρυο το εσωτερικό της μήτρας, το ενδομήτριο, και μέσω του αυξημένου αίματος τού προμηθεύει τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για να αναπτυχθεί.
Η προγεστερόνη έχει μια χαλαρωτική επίδραση στον οργανισμό. Χαλαρώνει τις φλέβες για να αντεπεξέλθουν στην αυξημένη ροή του αίματος και έχει παρόμοιο αποτέλεσμα στους πεπτικούς και ουροποιητικούς σωλήνες. Χαλαρώνει τους μυς και βοηθά τους συνδέσμους και τους τένοντες να μαλακώσουν ώστε να διαταθούν όσο χρειάζεται, διευκολύνει τη μήτρα που μεγαλώνει και προετοιμάζει το γενετικό κανάλι για να τα βγάλει πέρα με τον τοκετό. Ένα ακόμη πολύ σημαντικό έργο της προγεστερόνης είναι πως χαλαρώνει τη μήτρα και προλαμβάνει τις συσπάσεις μέχρι να φτάσει η ώρα του τοκετού. Απ’ την άλλη πλευρά, η χαλάρωση αυτή είναι υπεύθυνη για τη δυσκοιλιότητα, τα φουσκώματα και τις καούρες που παρουσιάζουν πολλές γυναίκες στην εγκυμοσύνη.
Η παραγωγή της: Μέχρι την 6η – 8η εβδομάδα, το ωχρό σωμάτιο παράγει προγεστερόνη προκειμένου να σταθεροποιηθεί η εγκυμοσύνη. Στο τέλος του πρώτου τριμήνου, η προγεστερόνη παράγεται αποκλειστικά από τον πλακούντα.
Πλακουντιακό γαλακτογόνο (HPL), το βαρόμετρο της κύησης
Η HPL, μια ορμόνη παρόμοια με αυτή της ανάπτυξης, ευθύνεται για το 10 τοις εκατό της παραγωγής πρωτεΐνης στον πλακούντα. Εκκρίνεται στον οργανισμό λίγο μετά τη μείωση του ποσού της χοριακής γοναδοτροπίνης (γύρω στη 10η εβδομάδα της κύησης). Ρόλος του πλακουντιακού γαλακτογόνου είναι να προωθεί τα αποθέματα γλυκόζης της μητέρας προς το έμβρυο. Επίσης, επηρεάζει την παραγωγή ινσουλίνης της μητέρας και τη μεταφορά των θρεπτικών ουσιών στο έμβρυο. Επίσης, η ορμόνη αυτή διαφοροποιεί τα κύτταρα των μαστών και τα προετοιμάζει για την παραγωγή του γάλακτος μετά τον τοκετό. Το επίπεδο του πλακουντιακού γαλακτογόνου αποτελεί ένα αξιόπιστο βαρόμετρο της καλής εξέλιξης της εγκυμοσύνης ή, αντίθετα, πιθανής εμβρυικής δυσφορίας.
Η παραγωγή της: Παράγεται από τον πλακούντα και τα επίπεδά της αυξάνονται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Προλακτίνη, αυτή που παράγει το γάλα
Η προλακτίνη διεγείρει το μαστικό αδένα και άρα είναι υπεύθυνη για την παραγωγή γάλακτος. Η έκκρισή της αυξάνεται σταδιακά στη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κορυφώνεται μετά τον τοκετό. Αφού γεννηθεί το μωρό, κάθε φορά που θηλάζει στέλνεται μήνυμα στην υπόφυση της μητέρας ώστε να συνεχιστεί η παραγωγή της προλακτίνης. Έτσι συνεχίζεται η παραγωγή του γάλακτος για πολλές εβδομάδες ή μήνες.
• Προσοχή στην ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη!
Μπορεί η προλακτίνη να αναστέλλει την παραγωγή ωαρίων και την περίοδο, δεν είμαστε όμως εκατό τοις εκατό καλυμμένες απέναντι σε μια καινούρια, «κολλητή» εγκυμοσύνη. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να παίρνουμε αντισυλληπτικά μέτρα ακόμη και στην περίοδο του θηλασμού.
Η παραγωγή της: Παράγεται στον εμπρόσθιο λοβό της υπόφυσης στον εγκέφαλο.
Ρηλαξίνη, κάτι σαν την ινσουλίνη
Πρόκειται για μια λιγότερο γνωστή ορμόνη που στην ουσία έχει παρόμοιο ρόλο με αυτό της ινσουλίνης. Μαλακώνει τους συνδέσμους της πυέλου διευκολύνοντας τον τοκετό και βοηθά την εξάλειψη (μαλάκωμα και λέπτυνση) του τραχήλου την ώρα της γέννας.
Η παραγωγή της: Η ρηλαξίνη παράγεται στις ωοθήκες.
Ωκυτοκίνη, έχει τον πρώτο ρόλο στον τοκετό
Είναι μια απ’ τις πρωταγωνίστριες του τοκετού. Η ωκυτοκίνη εκκρίνεται σε όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης απ’ την υπόφυση του εγκεφάλου. Στην αρχή η παρουσία της είναι διακριτική. Η προγεστερόνη παίρνει τον πρώτο ρόλο και εμποδίζει τα οιστρογόνα να προκαλέσουν συσπάσεις. Την ώρα του τοκετού, όμως, όλα αλλάζουν. Μειώνονται τα επίπεδα της προγεστερόνης και ανεβαίνει στη σκηνή η ωκυτοκίνη. Τα επίπεδα της ωκυτοκίνης αυξάνονται στο πρώτο στάδιο του τοκετού και η έκκρισή της διεγείρεται με το άνοιγμα του γενετικού καναλιού. Μετά τη γέννηση του μωρού η ωκυτοκίνη βοηθά τη μήτρα να συνεχίσει να συσπάται ώστε να επανέλθει στο φυσιολογικό της μέγεθος. Όταν θηλάζουμε εκκρίνεται ωκυτοκίνη, γι’ αυτό τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό ο θηλασμός μπορεί να συνοδεύεται από δυνατές –ίσως και επώδυνες- συσπάσεις της μήτρας.
Η παραγωγή της: Παράγεται από τον οπίσθιο λοβό της υπόφυσης. Οι υποδοχείς της μέσα στη μήτρα αυξάνουν προς στο τέλος της εγκυμοσύνης, επιτρέποντας τη χρήση ορών με ωκυτοκίνη για την πρόκληση ή τη συντόμευση του τοκετού.
Κι άλλες ορμόνες
• Κορτιζόλη και αδρενοκορτικοτροφίνη ορμόνη
Η παραγωγή της αυξάνεται από το τέλος του πρώτου τριμήνου και μετά. Η δράση της προκαλεί ραγάδες και υψηλό επίπεδο σακχάρου στο αίμα. Η κορτιζόλη παίζει σημαντικό ρόλο στην ωρίμανση των πνευμόνων του εμβρύου.
• Ανδρογόνα (τεστοστερόνη και παρόμοιες ορμόνες)
Είναι βασικές για την παραγωγή των οιστρογόνων στην εγκυμοσύνη. Μια συγκεκριμένη ποσότητα τεστοστερόνης απαιτείται για την ανάπτυξη των αντρικών εξωτερικών γεννητικών οργάνων του αρσενικού εμβρύου.
• Ενδορφίνες
Πρόκειται για νευροδιαβιβαστές που αποκαλούνται η «φυσική μορφίνη» ή ορμόνες της χαράς. Στη διάρκεια του τοκετού βοηθούν τη γυναίκα να αντέξει τις συσπάσεις και τον πόνο.
• Αδρεναλίνη
Η ορμόνη αυτή εκκρίνεται στο αίμα σε αντίδραση ενός έντονου συναισθήματος ή στρες. Όταν η μέλλουσα μητέρα φοβάται και νιώθει πανικό, εκκρίνεται η αδρεναλίνη. Η ορμόνη αυτή μπορεί να μειώσει την έκκριση των ενδορφινών και της ωκυτοκίνης, κάνοντας τον τοκετό πιο επώδυνο, καθυστερώντας ή ακόμη και διακόπτοντας την εξέλιξή του. Γι’ αυτό και δίνεται μεγάλη σημασία στο να γνωρίζει η μέλλουσα μαμά το σώμα της και τι πρόκειται να συμβεί την ώρα του τοκετού ώστε να είναι χαλαρή, ήρεμη και προετοιμασμένη.
Μετά τον τοκετό
Τις ώρες που ακολουθούν μετά τον τοκετό μειώνεται η έκκριση των οιστρογόνων και της προγεστερόνης. Έτσι, η προλακτίνη ελευθερώνεται σε μεγάλη ποσότητα στον οργανισμό, διεγείροντας τους μαστικούς αδένες ώστε να παράγουν γάλα. Αρκετοί γιατροί αποδίδουν τη μελαγχολία μετά τον τοκετό στην απότομη μείωση των οιστρογόνων και της προγεστερόνης, ωστόσο σίγουρα παίζει σημαντικό ρόλο η σωματική κούραση και το άγχος της νέας μητέρας.
Της Ελένης Δασκαλάκη, με τη συνεργασία του μαιευτήρα γυναικολόγου Ευάγγελου Γκικόντες.
mybabysworld.gr
