Η αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιδας στα παιδιά και η ουσιαστική βελτίωση των συμπτωμάτων τους είναι εφικτή με την εξατομίκευση της θεραπευτικής αγωγής και με την κατάλληλη εκπαίδευση των ίδιων των παιδιών αλλά και των ατόμων του κοντινού περιβάλλοντός τους.
Πιο συγκεκριμένα συστήνεται καθημερινό μπάνιο προκειμένου να απομακρύνονται από το δέρμα οι βλαπτικοί παράγοντες που προσκολλώνται σε αυτό από τις καθημερινές δραστηριότητες (πχ σκόνη) και μπορεί να δρουν ερεθιστικά. Η παλαιότερη θεωρία ότι το καθημερινό μπάνιο ξεραίνει και αφυδατώνει το δέρμα τείνει να εγκαταλειφθεί. Το νερό θα πρέπει να είναι χλιαρό (κάτω από τη θερμοκρασία του σώματος) και η διάρκεια του μπάνιου να μην υπερβαίνει τα 5 λεπτά.
Η χρήση καθαριστικών με όξινο PH (<7), τα οποία δεν θα περιέχουν αρωματικά είναι αυτό που προτείνεται. Σε περιόδους έξαρσης η χρήση ειδικού μαλακτικού υδρόφιλου λαδιού και ελαιώδους σαπουνιού κατά τη διάρκεια του μπάνιου είναι ιδιαίτερα ευεργετική. Προσοχή στην μπανιέρα με τη χρήση αυτών των προϊόντων διότι γλιστράει πολύ. Ο καθαρισμός του δέρματος κατά τη διάρκεια του μπάνιου θα πρέπει να γίνεται με γυμνά χέρια για την αποφυγή του τραυματισμού του ευαίσθητου ατοπικού δέρματος. Απαλές κινήσεις-ταμποναριστά- συστήνονται και για το στέγνωμα του. Σε περίπτωση επιμόλυνσης του δέρματος από σταφυλόκοκκο η χρήση αντισηπτικού σαπουνιού για περιορισμένο χρονικό διάστημα (1 εβδομάδα) μπορεί να βοηθήσει.
Η ενυδάτωση αποτελεί την πιο σημαντική παρέμβαση στην φροντίδα του ατοπικού δέρματος καθότι αναπληρώνει την απώλεια των λιπιδίων της επιδερμίδας, αποκαθιστά την ξηροδερμία, αντιμετωπίζει σε σημαντικό βαθμό τη φλεγμονή, μειώνει τον κνησμό και ενισχύει την ανθεκτικότητα του επιδερμιδικού φραγμού. Η εφαρμογή των μαλακτικών θα πρέπει πάντοτε να γίνεται εντός 3 λεπτών από το βραδινό μπάνιο όταν το δέρμα είναι νωπό και επομένως περισσότερο ανεκτικό στην τοπική εφαρμογή προϊόντων. Η ενυδάτωση αποτελεί τον ‘ακρογωνιαίο λίθο’ της θεραπείας της ΑΔ και θα πρέπει να είναι καθημερινή-τουλάχιστον δις ημερησίως- ακόμα και στο φαινομενικά υγιές δέρμα.
Η ποσότητα του ενυδατικού μέσου πρέπει να είναι άφθονη (200-250 ml/εβδομάδα σε περιόδους έξαρσης) ενώ η επιλογή της υφής του ενυδατικού μέσου εξαρτάται από τον τύπο του δέρματος, τη φάση της νόσου (έξαρση/ύφεση) αλλά και την εποχή. Σε κάθε περίπτωση συστήνεται η χρήση ειδικών προϊόντων για ατοπικά δέρματα και η αποφυγή προϊόντων που περιέχουν αρωματικά, ερεθιστικές ουσίες ή αλλεργιογόνα.
Σημαντικές όμως είναι οι παρεμβάσεις που θα πρέπει να γίνουν και στο περιβάλλον των παιδιών με ατοπική δερματίτιδα. Μέσα στο χώρο του σπιτιού επιθυμητή είναι η αποφυγή κοινών αλλεργιογόνων και ερεθιστικών ουσιών. Απομάκρυνση των λούτρινων παιχνιδιών από το παιδικό δωμάτιο, σκούπισμα με ηλεκτρική σκούπα της μοκέτας ή του χαλιού και καθημερινός αερισμός του χώρου προτείνονται για την αντιμετώπιση των ακάρεων της οικιακής σκόνης.
Επίσης, ο καπνός του τσιγάρου, η χλωρίνη και οι διαλύτες καθαρισμού είναι επιβαρυντικοί παράγοντες που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και να αποφεύγουμε σε χώρους κλειστούς που βρίσκονται παιδιά με ΑΔ.
Η ιδανική θερμοκρασία του χώρου θα πρέπει να ρυθμίζεται στους 20-22 0C και η υγρασία της ατμόσφαιρας στο 40-60%.Επιπρόθετα, για τα παιδιά με σοβαρότερες μορφές ΑΔ συστήνεται η αποφυγή της επαφής τους με αλλεργιογόνα που έχουν επιβεβαιωθεί μετά από διαγνωστικές διαδικασίες (rast/prick tests).Τέλος, η ΑΔ δεν θα πρέπει να αποτελεί εμπόδιο στη συμμετοχή των παιδιών σε δραστηριότητες κολύμβησης σε πισίνα, υπό την προϋπόθεση οτι θα γίνεται ενισχυμένη ενυδάτωση του δέρματος πριν και μετά το κολύμπι.
Σχετικά με την ένδυση των παιδιών που πάσχουν από ΑΔ συστήνεται η αποφυγή του δέρματος με σκληρά, μάλλινα, συνθετικά υφάσματα ενώ αντίθετα προτείνεται η χρήση των βαμβακερών, άνετων, μεταξωτών ρούχων.
Τέλος, τα ρούχα που καθαρίζονται στο πλυντήριο θα πρέπει να πλένονται με υγρά και ήπια απορρυπαντικά, να αποφεύγονται τα μαλακτικά ρούχων και να ξεβγάζονται διπλά αν είναι δυνατό. Επιπρόσθετα, πάντοτε συνιστάται η πλύση των καινούριων εσωρούχων και ενδυμάτων πριν τη χρήση τους προς αποφυγή ερεθισμού του ατοπικού δέρματος.
Στη φάση έξαρσης απαραίτητη είναι η χρήση τοπικού στεροειδούς σκευάσματος για βραχύ χρονικό διάστημα προκειμένου να ελεγχθεί η φλεγμονή. Το είδος του κορτιζονούχου σκευάσματος (κρέμα ή αλοιφή), η ισχύς του, οι θέσεις εφαρμογής του, η δόση του, ο χρόνος θεραπείας και η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του θα πρέπει να γίνεται από ιατρό έμπειρο στη χρήση τοπικών στεροειδών για την αποφυγή των ανεπιθύμητων παρενεργειών. Η κορτικοστεροφοβία ως μια γενικευμένη τάση αποφυγής της χρήσης των στεροειδών στα παιδιά από τους γονείς-με κάθε τίμημα – δύναται να οδηγήσει σε επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας τους και σε δυσκολότερο έλεγχο των συμπτωμάτων της στο μέλλον. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η κορτιζόνη αποτελεί ένα φάρμακο που όταν χρησιμοποιείται αλόγιστα προκαλεί παρενέργειες ενώ όταν χρησιμοποιείται συνετά έχει εξαιρετικά ευεργετική δράση.
Οι αναστολείς καλσινευρίνης αποτελούν εναλλακτική και αποτελεσματική αγωγή της ΑΔ στα χέρια του ειδικού ιατρού κυρίως σε φάσεις θεραπείας για συντήρηση. Τέλος, τα ανιισταμινικά χρησιμοποιούνται μόνο για τη βελτίωση του βραδινού ύπνου των παιδιών με ΑΔ ώσπου να ελεγχθεί η έξαρση της νόσου. Σε κάθε περίπτωση ατοπικής δερματίτιδας όπου τα συμπτώματα της είτε επιμένουν, είτε δύσκολα ανταποκρίνονται στην αγωγή θα πρέπει να επανεξετάζεται το παιδί άμεσα από τον ειδικό ιατρό για την επαναξιολόγηση της καταλληλότητας της αγωγής ή τον αποκλεισμό άλλων νοσημάτων (π.χ ανοσολογικές διαταραχές, σοβαρή τροφική αλλεργία, επιμόλυνση από έρπητα ή σταφυλόκοκκο).
Συμπερασματικά, ας θυμόμαστε ότι σε κάθε στάδιο της ΑΔ μπορούμε να παρεμβαίνουμε ουσιαστικά και να βελτιώνουμε σημαντικά την ποιότητα ζωής των παιδιών. Είναι εφικτό να το καταφέρουμε και σίγουρα αξίζει να το κάνουμε.
Αλέξης Αλεξόπουλος
Παιδίατρος-Παιδοδερματολόγος
Επιστημονικός Σύμβουλος ‘Α Παιδιατρικής Κλινικής
Παν/μίου Αθηνών Παίδων «Η ΑΓ. ΣΟΦΙΑ»
