Όταν ρωτάω τα παιδιά με ποιο χρώμα θα ζωγράφιζαν τον θυμό η απάντηση είναι συνήθως μια. Μα φυσικά το κόκκινο. Και χωρίς να μπορούν να αντιληφθούν πλήρως το γιατί, έχουν σε μεγάλο βαθμό δίκιο. Ας σκεφτούμε τι μας συμβαίνει, όταν αισθανθούμε ότι κάποιος μας αδικεί ή μας προσβάλλει ή όταν οι ανάγκες μας και οι επιθυμίες μας ματαιώνονται. Αυτό που θα παρατηρήσουμε είναι ότι ο οργανισμός μας μπαίνει σε μία κατάσταση ‘έκτακτης ανάγκης’, σε μία ‘ετοιμότητα’ για να υπερασπιστεί τον εαυτό του και τα όριά του. Όταν θυμώνουμε όλα χτυπάνε κόκκινο.
Τα παιδιά ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους και χωρίς να έχουν αναπτύξει πλήρως τη συναισθηματική τους νοημοσύνη αντιλαμβάνονται την ένταση που έχει ο θυμός. Ο θυμός είναι ένα συναίσθημα αρκετά παρεξηγημένο, είτε επειδή συχνά συνδέεται και συγχέεται με βίαιη συμπεριφορά, είτε είναι συνυφασμένο στο νου των περισσοτέρων με σύγκρουση, ρήξη, διάλυση μίας σχέσης, εγκατάλειψη …και αυτό είναι που μας τρομάζει. Το ίδιο συναίσθημα βιώνουν συχνά και τα παιδιά και είναι απολύτως φυσιολογικό.
Ένα μικρό παιδί δεν έχει μάθει ακόμη να ελέγχει τα συναισθήματά του και να τα εκφράζει με τον παραδεκτό τρόπο γι αυτό ξεσπά τη δυσφορία του στους άλλους, ουρλιάζοντας, χρησιμοποιώντας υβριστικού περιεχομένου χαρακτηρισμούς, πετώντας αντικείμενα, χτυπώντας ή δαγκώνοντας. Αφού ξεσπάσουν το θυμό τους και ηρεμήσουν, τις περισσότερες από αυτές τις φορές, τα παιδιά μετανιώνουν για αυτή τους τη συμπεριφορά.
Φυσικά, σημαντικό ρόλο στη διαχείριση και αντιμετώπιση των εκρηκτικών αυτών συμπεριφορών παίζουν οι γονείς. Εάν οι ίδιοι οι γονείς δεν μάθουν πρώτα να διαχειρίζονται τον δικό τους θυμό τότε δεν θα μπορέσουν να διαχειριστούν και το θυμό ενός παιδιού. Δεν υπάρχει λοιπόν μαγική συνταγή αρκεί να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τις αιτίες που προκαλούν τη συμπεριφορά αυτή και να είναι δίπλα στο παιδί τους λειτουργώντας ως θετικό πρότυπο.
Ο τρόπος που διαχειριζόμαστε τον δικό μας θυμό θα επηρεάσει το πώς το παιδί θα μάθει να διαχειρίζεται τον δικό του. Δεν χρειάζεται πάντα να ικανοποιούνται οι επιθυμίες του παιδιού, αλλά να ακούσουμε τις ανάγκες του. Θα μάθει να εκφράσει τον θυμό του, όταν βρει “χώρο” κατ’ αρχήν να “ακουστεί” αυτός ο θυμός.
Ενδεικτικά ακολουθούν κάποιοι τρόποι διαχείρισης του θυμού των παιδιών:
- Αναγνώριση του συναισθήματος του παιδιού. Όλα τα συναισθήματα είναι αποδεκτά και μόνο οι πράξεις πρέπει να περιορίζονται. Θα πρέπει να τα βοηθήσετε αρχικά να κατανοήσουν τι είναι αυτό που αισθάνονται και το λόγο που η αντίδρασή τους σε αυτό το συναίσθημα δεν είναι επιθυμητή. Χρησιμοποιήστε φράσεις όπως «καταλαβαίνω ότι αυτή τη στιγμή είσαι πάρα πολύ θυμωμένος αλλά τι θα έλεγες αν ζωγράφιζες το θυμό σου;›› Καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο στόχος δεν είναι να μην βιώνουν τα παιδιά αρνητικά συναισθήματα ή να μην τα εκφράζουν, αλλά να τα εκφράζουν με έναν τρόπο κοινωνικά αποδεκτό.
- Παραμείνετε ψύχραιμοι. Οι έντονες εκρήξεις των παιδιών βγάζουν πολλές φορές και τους γονείς εκτός ελέγχου και αντιδρούν στο θυμό με έντονες φωνές και θυμό. Όσο δύσκολο και αν είναι, προσπαθήστε να ελέγξετε τη ψυχραιμία σας και τα συναισθήματά σας. Αυτομάτως λειτουργείτε ως θετικό πρότυπο για το παιδί το οποίο σταδιακά θα μάθει να αντιδρά με ανάλογο τρόπο. Πάρτε αγκαλιά εκείνη την ώρα το παιδί και μιλήστε του ήρεμα και καθησυχαστικά.
- Βοηθήστε το παιδί να βρει τρόπους επίλυσης του προβλήματος. Όταν το παιδί βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας μιλήστε μαζί του έτσι ώστε να σκεφτεί τους αποδεκτούς τρόπους αντίδρασής του. Να μάθει εναλλακτικούς τρόπους να επικοινωνεί τα συναισθήματά του χωρίς να φτάνει σε βίαια ξεσπάσματα. Μπορεί για παράδειγμα να χρησιμοποιήσει την τεχνική του διαλείμματος γιατί θα έχει το χρόνο να σκεφτεί καλύτερα πώς να διοχετεύσει το θυμό του. Εκείνη την ώρα μπορεί να ενισχυθεί η επιθυμητή συμπεριφορά.
- Διατηρείστε τον αυτοέλεγχο και αποφύγετε τη βία. Η βία φέρνει βία και το μόνο που καταφέρνετε είναι να πυροδοτείτε την αρνητική συμπεριφορά. Άρα αποφύγετε κάθε μορφή βίας που θα αποδειχτεί καταστροφική. Διατηρείστε τον αυτοέλεγχο και θέστε του τον κανόνα πως στο σπίτι όλα λύνονται όταν είμαστε ήρεμοι και έχουμε έλεγχο.
Ας μην ξεχνάμε λοιπόν πως ο θυμός μπορεί να λειτουργήσει ως το καλύτερο δώρο για ένα παιδί. Είναι το μέσο με το οποίο θα αποκτήσει αυτοέλεγχο και ψυχραιμία. Μόνο έτσι θα μάθει να χρησιμοποιεί το θυμό θετικά. Σε αυτή την προσπάθεια βέβαια το παιδί χρειάζεται στήριγμα και το μόνο στήριγμα είναι οι γονείς. Εσείς θα βάλετε τα όρια κα θα βρείτε αυτή τη θεραπευτική παρέμβαση που θα μπορέσει να τα βοηθήσει να επεξεργαστούν τα βαθύτερα συναισθήματα που κρύβονται κάτω από το θυμό. Προλαμβάνοντας και αντιμετωπίζοντας το συσσωρευμένο θυμό του παιδιού σας μέσω μιας θεραπευτικής παρέμβασης, το βοηθάτε να γίνει ένας πιο ισορροπημένος ενήλικας.
Κουτσούμπα Χρυσούλα- Δασκάλα, MEd Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
