Από πολύ μικρή ηλικία τα παιδιά μαθαίνουν να ζωγραφίζουν αποτυπώνοντας πολλές φορές στις ζωγραφιές τους τα συναισθήματα ή τη διάθεσή τους. Μάλιστα οι παιδοψυχολόγοι αρκετές φορές μελετούν τις ζωγραφιές των παιδιών καθώς και τα χρώματα που επιλέγουν, για να ερμηνεύσουν στοιχεία του χαρακτήρα τους.
Είναι, όμως, όλες οι ζωγραφιές των παιδιών μας σημαντικές; Ακόμα και εκείνες που δεν μπορείς να βγάλεις νόημα, που είναι μόνο πολύχρωμες γραμμές αλλά καλείσαι να δείξεις ενθουσιασμένος με το δημιούργημά τους; Μήπως τελικά μαρτυρούν έναν καλλιτέχνη που εμείς οι γονείς δεν μπορούμε να διακρίνουμε;
Η επιστήμη παίρνει θέση και απαντά: «Η παιδική τέχνη έχει τη λογική της. Ακόμη και οι πιο περίεργες απεικονίσεις μπορούν να έχουν βαθιά δημιουργική πρόθεση».Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι δημιουργίες των παιδιών σπάνια μοιάζουν με οτιδήποτε είναι πλήρως αναγνωρίσιμο ή «πραγματικό». Ενώ οι παρατηρητές τείνουν να συμφωνήσουν ότι υπάρχει ένα στάδιο στο οποίο τα περισσότερα παιδιά αγωνίζονται για ρεαλιστική απεικόνιση στο σχέδιό τους, πολλοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι στα στάδια του σχεδίου, τα παιδιά δεν σκέφτονται ρεαλιστικά.
Πάρτε, για παράδειγμα, τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά σχεδιάζουν αντικείμενα στις ζωγραφιές τους. Μπορεί το σπίτι να είναι στη μια πλευρά της σελίδας , ο δρόμος να φτάνει στην άλλη και οι άνθρωποι να είναι σε μια γωνία. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν καταλαβαίνουν πώς βλέπουν αυτές τις σκηνές στον πραγματικό κόσμο, λένε ορισμένοι ειδικοί. Αντίθετα, το παιδί ανησυχεί περισσότερο για την επίτευξη ενός είδους οπτικής ισορροπίας μεταξύ των αντικειμένων. Ο στόχος τους, τελικά, είναι να δημιουργήσουν κάτι που θα έχει νόημα για το άτομο στο οποίο το δείχνουν, χωρίς να τα καταφέρνουν πάντα.
Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι ένα παιδί έχει φτάσει σε υψηλό επίπεδο ανάπτυξης, αν μπορεί να απεικονίσει κάτι ρεαλιστικά. Για παράδειγμα, όταν ζωγραφίζει το ανθρώπινο σώμα ως “μανταλάκι” – κυκλικό κεφάλι με τα χέρια και τα πόδια να εκτοξεύονται από αυτό (και συνήθως χωρίς κορμό) – είναι εξαιτίας της αδυναμίας του παιδιού να κατανοήσει τον τρόπο σύνθεση του ανθρώπινου σώματος. Πρόκειται όμως για αφαιρετική ζωγραφιά ή για ιδιορρυθμία; Το παιδί δεν κατάλαβε αρκετά το αντικείμενο που προσπαθούσε να απεικονίσει, υποστηρίζουν οι ειδικοί ή, σύμφωνα με τις μεταγενέστερες θεωρίες, απλώς δεν ξέρει πώς να παρουσιάζει τα πράγματα ρεαλιστικά (ακόμα και όταν τα έχει κατανοήσει πλήρως).
Πάντως, σήμερα, ένας σημαντικός αριθμός ψυχολόγων υποδεικνύει ότι είναι λάθος να βλέπουμε οποιοδήποτε σχέδιο που δεν φαίνεται “πραγματικό” ως κατώτερο ή κακό. Ένας γονιός μπορεί να τοποθετήσει το σχέδιο της κόρης του στο ψυγείο από αγάπη για το παιδί του και όχι για τη φανταχτερή εικόνα, αλλά για πολλούς ανθρώπους, η ζωγραφιά αυτή μπορεί να είναι πραγματικά εξαιρετική.
Είναι γνωστό άλλωστε ότι αφηρημένοι καλλιτέχνες όπως οι Robert Motherwell και Paul Klee εμπνεύστηκαν από το σχέδιο των παιδιών.
Τελικά, αυτό που ίσως είναι πιο αποκαλυπτικό για την τέχνη των παιδιών δεν είναι η ίδια η τέχνη, αλλά αυτό που προσπαθούν να πουν κατά τη διάρκεια του σχεδίου. Συχνά λένε ιστορίες οι οποίες αποκαλύπτουν πολύ περισσότερα πράγματα από το …τελικό προϊόν.
Τι γίνεται όμως με τα περίεργα ή τρομακτικά σχέδια τους; Είναι απλές ζωγραφιές ή δηλώνουν κάτι για τον ψυχικό τους κόσμο; Εξαρτάται, απαντούν οι ειδικοί. Μπορεί να σημαίνουν κάτι, μπορεί και όχι. Η ζωγραφιά δεν ανατυπώνει πάντα τα μύχια της ψυχής ενίς παιδιού. «Είναι δύσκολο να το πούμε, αλλά σπάνια είναι καλή ιδέα να τις ερμηνεύσουμε υπερβολικά», επισημαίνει η Ellen Winner, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Boston College, η οποία συνεργάζεται την ομάδα του Μεταπτυχιακού Προγράμματος για την Εκπαίδευση του Χάρβαρντ, Project Zero , που επικεντρώνεται στην εκπαίδευση των τεχνών.
Όπως αναφέρει, οι ψυχολόγοι μέχρι σήμερα προσπαθούσαν να ταιριάξουν τη χρήση συγκεκριμένων χρωμάτων με τις προσωπικότητες των παιδιών, ώσπου μια μελέτη έδειξε ότι τα παιδιά χρησιμοποιούν συχνά χρώματα με τη σειρά με την οποία είναι τοποθετημένα κατά μήκος του καβαλέτου (από αριστερά προς τα δεξιά ή αντίστροφα).«Αυτό που είναι σημαντικό να θυμόμαστε είναι ότι η τέχνη των παιδιών έχει τη δική της λογική.Τα παιδιά δεν είναι τρελά», δήλωσε η Winner.
