Πιο άμεσα και από τη λεκτική επικοινωνία, το παιδί εκφράζεται με τη ζωγραφιά του. Μέσα από τα σχέδιά του μιλά για τον εαυτό του. Δίνει σημάδια από τα οποία αποκαλύπτονται στοιχεία της προσωπικότητάς του, καθώς και η συναισθηματική του κατάσταση. Αποκρυπτογραφώντας τις ζωγραφιές αυτές μπορούμε να μάθουμε πολλά πράγματα για το παιδί μας, κάτι που θα συμβάλει στο δύσκολο έργο της ανατροφής του, αλλά και στη σωστή ανάπτυξή του.
Τι ζωγράφισες;
Τα πρώιμα σχέδια των μικρών παιδιών αποτελούνται από ακανόνιστες γραμμές ή κύκλους. Στα δικά μας μάτια μπορεί να μην έχουν κάποιο ιδιαίτερο νόημα, στα δικά τους όμως είναι ξεχωριστές και σαφείς αναπαραστάσεις του εξωτερικού κόσμου καθώς και ερμηνείες του μέσω της έκφρασης του εσωτερικού κόσμου τους. Σίγουρα δεν είναι «απλές» γραμμές. Αν ρωτήσετε: «Τι ζωγράφισες;» το παιδί είναι σε θέση να δείξει διάφορα σημεία του σχεδίου και να κατονομάσει πρόσωπα: «Εδώ είμαι εγώ, εδώ εσύ μαμά, ο μπαμπάς, η γιαγιά, ο παππούς, ο σκύλος». Ακόμη, όμως, κι όταν – σε μεγαλύτερη ηλικία – είναι σε θέση να κάνουν πιο «κατανοητά» σχέδια, οι ζωγραφιές τους εξακολουθούν να δείχνουν σουρεαλιστικές.
Μπορεί, για παράδειγμα, το σπίτι να είναι κάτω αριστερά και ο δρόμος να… πετάει στον ουρανό. Το ζήτημα για τα παιδιά δεν είναι η ακριβής αναπαράσταση του κόσμου, αλλά το να εκφράσουν κάτι πιο σημαντικό από αυτό. «Ετσι μου αρέσει να το κάνω» είναι μια συνηθισμένη απάντηση. Σε ελεύθερη μετάφραση αυτό θα μπορούσε να σημαίνει: «Ετσι έχει αξία να το κάνω». Ποτέ μια ζωγραφιά δεν είναι τυχαία. Το παιδί εκφράζει συγκεκριμένα συναισθήματα με κάθε του έργο. Με λίγη εξάσκηση και πολλή αγάπη μπορούμε να μάθουμε να καταλαβαίνουμε τι μας «λέει» μέσω της ζωγραφιάς του.
Από πού αρχίζει να ζωγραφίζει;
Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να παρατηρήσουμε είναι από ποιο σημείο του χαρτιού αρχίζει να σχεδιάζει το παιδί. Μπορεί να ξεκινάει από το κέντρο ή από την άκρη του χαρτιού. Αν αρχίζει να σχεδιάζει από το κέντρο, αυτό εκφράζει τον φυσιολογικό εγωκεντρισμό του. Το παιδί είναι χαρούμενο και ικανοποιημένο διότι βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής. Αν αρχίζει να σχεδιάζει από την άκρη του χαρτιού, εκφράζει ενός είδους αποστασιοποίηση σε σχέση με το περιβάλλον του.
Μοιάζει σαν το παιδί να μην έχει τον χώρο που του αναλογεί. Αν το σχέδιό του αρχίζει να εξελίσσεται από την αριστερή πλευρά του χαρτιού, είναι ένδειξη ότι θα ήθελε να παραμείνει σε μια κατάσταση του παρελθόντος, που ενδεχομένως τού ήταν πιο βολική. Με λίγα λόγια, ίσως δεν αισθάνεται έτοιμο να κάνει το επόμενο βήμα στην εξέλιξή του. Από την άλλη, η δεξιά πλευρά του χαρτιού συμβολίζει το μέλλον και την ανάγκη για περισσότερη επικοινωνία.
Πόσο χώρο καλύπτει η ζωγραφιά;
Μερικές φορές το παιδί δεν καλύπτει όλο το χαρτί με τη ζωγραφιά του, αλλά έναν περιορισμένο χώρο. Αυτό δεν σημαίνει κάτι αρνητικό. Αν το σχέδιο βρίσκεται στο κάτω μέρος του χαρτιού, το παιδί νιώθει ότι πατάει καλά στα πόδια του και το περιβάλλον του είναι ήρεμο και προστατευτικό. Αν το σχέδιο βρίσκεται ψηλά στο χαρτί, τότε το παιδί εκφράζει ονειροφαντασία και τη διάθεσή του για πειραματισμό. Στην περίπτωση που η ζωγραφιά καταλαμβάνει όλο τον διαθέσιμο χώρο με μια σπείρα, για παράδειγμα, είναι δείγμα εξωστρεφούς προσωπικότητας. Το παιδί αισθάνεται καλά με το περιβάλλον του μεν, αναζητά τρόπους για να εκτονώσει την ενέργειά του δε.
Η «τεχνοτροπία»
Ο τρόπος με τον οποίο ζωγραφίζει ένα παιδί φανερώνει κάποια βασικά στοιχεία της προσωπικότητάς του και των συναισθηματικών αναγκών του. Για παράδειγμα, αν τα σχέδιά του αποτελούνται κυρίως από γραμμές που σχηματίζουν γωνίες, αντικατοπτρίζουν μια εσωστρεφή προσωπικότητα που έχει ανάγκη από ένα προστατευτικό περιβάλλον. Το παιδί αυτό επιθυμεί ηρεμία και είναι μάλλον ντροπαλό.
Αν οι μολυβιές του είναι αχνές, τότε το παιδί εκφράζει ανασφάλεια. Χρειάζεται μεγαλύτερη στήριξη από τους γονείς του, καθώς μπορεί να βιώνει κάποια κατάσταση που του προκαλεί άγχος.
Αν η ζωγραφιά αποτελείται από έντονες γραμμές, τις οποίες το παιδί έχει κάνει γρήγορα, τότε εκπέμπεται το μήνυμα μιας δυναμικής προσωπικότητας. Πρόκειται για ένα παιδί κοινωνικό και παρορμητικό. Η ανάγκη του για δράση και κατάκτηση στόχων μπορεί να το κάνει ανυπόμονο. Αντίθετα, αν οι γραμμές είναι απαλές και έχουν σχεδιαστεί αργά, τότε πρόκειται για ένα ευαίσθητο παιδί, ντροπαλό και συγκρατημένο, που χρειάζεται τον χρόνο του για να κάνει τα επόμενα βήματά του. Αυτές οι προσωπικότητες δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν την επιθετικότητα των φίλων ή καταστάσεις που προκαλούν απογοήτευση και πολλές φορές κλείνονται στον εαυτό τους.
