Η αυτοπεποίθηση αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την υγιή ανάπτυξη ενός παιδιού. Και εμείς, ως γονείς έχουμε το καθήκον να το βοηθήσουμε να την αποκτήσει.
Η Άντα πηγαίνει στην αδερφή της για φαγητό μαζί με τον Νικόλα, τον τετράχρονο γιο της, ένα αγοράκι με έξυπνο βλέμμα και κόκκινα φουσκωμένα μάγουλα. Στο δρόμο συναντάνε γνωστούς και η μαμά πιάνει κουβέντα. Το παιδί δεν αισθάνεται άνετα και κάποια στιγμή την τραβάει από τη ζακέτα. «Πάμε να φύγουμε, μας περιμένει για φαγητό η θεία» της λέει με ανυπομονησία. Εκείνη του απαντάει τρυφερά
«Είσαι εσύ ένας φαγάνας!» και γυρίζοντας προς τους φίλους «εξ ου και φούσκας!». Φευγαλέα στιγμή, που έκανε τη ζημιά της. Γιατί τα παρατσούκλια αποδυναμώνουν την αυτοπεποίθηση των παιδιών. Ακόμα χειρότερα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα στο μέλλον να λειτουργήσουν σαν αρνητικές αυτοεκπληρούμενες προφητείες! Τέτοιες πιθανότητες πρέπει να τις γνωρίζουν οι γονείς, πόσο μάλλον όταν οι ψυχολόγοι δεν παύουν να προειδοποιούν: «Από τη στιγμή που αποκτάμε παιδιά, η ενίσχυση της αυτοπεποίθησής τους πρέπει να γίνεται τρόπος ζωής. Μονάχα έτσι μπορούμε να τα βλέπουμε χαρούμενα με τον εαυτό τους, σίγουρα για τις ικανότητές τους, κοινωνικά και εξωστρεφή».
Τα πιο γερά θεμέλια για το μέλλον
Η αυτοπεποίθηση ενός παιδιού είναι συνδυασμός τόσο διαφόρων βιολογικών παραγόντων (όπως ο χαρακτήρας και η ιδιοσυγκρασία του, η ευφυΐα και τα φυσικά χαρακτηριστικά του) όσο και των περιβαλλοντικών επιρροών – εξαρτάται δηλαδή από τη στάση των γονιών του, την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, τη σχέση του παιδιού με τους ενήλικες και τους φίλους του. Τα παιδιά που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, τα παιδιά που αισθάνονται ότι αξίζουν πραγματικά, είναι αυτά που βάζουν τα πιο γερά θεμέλια για το μέλλον τους. Η αυτοεκτίμηση ενός παιδιού «έρχεται» όταν αυτό αισθάνεται ότι ανήκει κάπου (και αυτό το «κάπου» στην αρχή της ζωής είναι η οικογένεια), όταν ξέρει ότι μπορεί να τα καταφέρει και ότι οι προσπάθειές του εκτιμώνται από τους ανθρώπους που είναι κοντά του. Στόχος μας λοιπόν ως γονείς είναι να καταφέρουν τα παιδιά μας να αναπτύξουν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους, να πιστέψουν ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής. Και αυτό είναι κάτι που ξεκινά από νωρίς, πριν ακόμα γεννηθεί το μωρό μας. Αρκεί να σκεφτούμε ότι γύρω στην έκτη εβδομάδα της κύησης, το έμβρυο μπορεί να ακούσει ήχους από το εξωτερικό περιβάλλον. Ο ήχος μάλιστα που το επηρεάζει περισσότερο είναι η φωνή της μαμάς και του μπαμπά του. Αυτό που έχουμε να κάνουμε είναι να του μιλάμε και να το ενθαρρύνουμε με ήρεμη, ζεστή φωνή και θετικές σκέψεις δίνοντας έμφαση όσο περισσότερο μπορούμε στα όμορφα που μας περιμένουν. Σε εκείνη την επαφή μας η καρδούλα του θα χτυπάει πιο γρήγορα.
Το μωρό μας, ο πρωταγωνιστής
Όταν γεννηθεί το μωρό, από τους πρώτους κιόλας μήνες έχει μια αίσθηση του «εγώ» – αποκτά δηλαδή μια πρώτη εικόνα του εαυτού του. Μαθαίνει λοιπόν ότι αυτό το ακαταμάχητο χαμόγελο που απευθύνει στα αγαπημένα του πρόσωπα προκαλεί μια θετική αντίδραση από τη μεριά τους (και το εκμεταλλεύεται δεόντως). Και τότε καταλαβαίνει πόσο πολύ το αγαπάνε, πόσο σημαντικό είναι στη ζωή και πλημμυρίζει από αίσθημα ασφάλειας και ευτυχίας.
Φροντίζουμε λοιπόν:
• Να βρίσκεται το μωρό μας συνέχεια σε ένα σίγουρο, ασφαλές, ήσυχο και ζεστό περιβάλλον κι ακόμα κάθε φορά που θέλει ντάντεμα να το παίρνουμε στην αγκαλιά μας.
• Για μεγαλύτερη σιγουριά και γαλήνη το λόγο έχουν οι τελετουργικές πρακτικές, όπου το μωρό σε συγκεκριμένες ώρες τρώει, κοιμάται και κάνει το μπανάκι του. Σε αυτές τις ήρεμες στιγμές βοηθάει πολύ η καθησυχαστική, χαμηλή, ήρεμη φωνή της μαμάς, οικεία από την εποχή της εγκυμοσύνης.
• Θυμηθείτε πως ένα πολύ μικρό μωρό δεν γίνεται κοινωνικό και αυτοδύναμο αν κυκλοφορεί από αγκαλιά σε αγκαλιά. Αντίθετα, σε μια τόσο ευάλωτη ηλικία είναι καλύτερα να μην αλλάζει πολλά χέρια αλλά να το εμπιστεύεστε μονάχα στους πολύ δικούς σας ανθρώπους.
• Επίσης, από τη στιγμή που αρχίζει να προσαρμόζεται στην καθημερινή ρουτίνα, προτρέψτε το να τολμά πράγματα, όπως να προσπαθήσει για παράδειγμα μόνο του να σηκωθεί και μόνο του να περπατήσει. Έτσι θα μάθει να πατάει γερά στα πόδια του.
Έτοιμο να κατακτήσει τον κόσμο
Κατά την προσχολική ηλικία ή εικόνα που έχει ένα παιδί για τον εαυτό του επηρεάζεται από τις – λεκτικές και μη- αντιδράσεις των γονιών του: από τις επιβραβεύσεις που του προσφέρουν για το κάθε του κατόρθωμα, από τα χαμόγελα επιδοκιμασίας που του χαρίζουν, από τις χαρούμενες εκφράσεις του προσώπου τους, από τις αγκαλιές που το «πνίγουν». Και τότε νιώθει ότι κρατά στα χέρια του τον κόσμο ολόκληρο και αποκτά τα κίνητρα που χρειάζεται για να εξερευνήσει και να κατακτήσει καινούρια πράγματα. Η αυτοπεποίθηση είναι ένα από τα πιο πολύτιμα δώρα που μπορούμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας. Γιατί τα παιδιά που νιώθουν σίγουρα για τον εαυτό τους είναι πιο χαρούμενα, πιο ανεξάρτητα και έχουν περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν στη ζωή τους. Για να προσφέρετε και εσείς στο παιδί σας αυτό το ανεκτίμητο δώρο δοκιμάστε:
• Όταν το διορθώνετε για κάποιο παράπτωμα να ξεκαθαρίζετε ότι είναι η συμπεριφορά και όχι το ίδιο το παιδί αυτό που δεν αποδέχεστε. Αποφύγετε να λέτε στο παιδί: «Είσαι άτακτο, γιατί δεν μπορείς να γίνεις καλό παιδί;».
• Διδάξτε του τα όρια. Καθιερώστε λίγα και λογικά όρια τα οποία το παιδί πρέπει να ακολουθεί με συνέπεια. Είναι βέβαιο ότι νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια όταν ξέρει ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι κανόνες μέσα στο σπίτι του. Όσο και αν χρειάζεται διαρκής υπενθύμιση στην αρχή, κάποια στιγμή θα αρχίσει να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τις προσδοκίες σας. Πρέπει όμως να είστε ξεκάθαροι σε όσα του ζητάτε να κάνει και να του δείξετε πως το εμπιστεύεστε.
• Προσφέρετε επιλογές – προσοχή, δύο είναι αρκετές. Μπορείτε για παράδειγμα να επιτρέπετε στο παιδί να επιλέξει ανάμεσα στο πράσινο ή το μπλε παντελόνι, στα μακαρόνια ή τις πατάτες.
• Δοκιμάστε τους ακίνδυνους… κινδύνους. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να δοκιμάζει καινούρια πράγματα όπως ένα φαγητό ή να κατέβει από την τσουλήθρα. Αν και υπάρχει πάντα η πιθανότητα της αποτυχίας, μην ξεχνάτε ότι το παιδί που δεν διακινδυνεύει, έχει και μικρότερες πιθανότητες να πετύχει. Αφήστε το λοιπόν να πειραματιστεί -με ασφάλεια- χωρίς να παρεμβαίνετε για να κάνετε εσείς πράγματα για λογαριασμό του ή για να το διορθώσετε.
• Δώστε του την ευκαιρία να μιλά. Αν θέλει να σας μιλήσει ακούστε όσα έχει να σας πει. Το παιδί πρέπει να ξέρει πως οι σκέψεις, τα αισθήματα, οι επιθυμίες και οι απόψεις του μετράνε.
• Αποφύγετε τις συγκρίσεις. Διάφορα σχόλια όπως: «γιατί δεν τρως καλύτερα όπως ο αδερφός σου» προκαλούν ντροπή, ζήλεια και ανταγωνισμό. Ακόμα και οι θετικές συγκρίσεις μπορεί να βλάψουν την αυτοπεποίθηση ενός παιδιού το οποίο νιώθει εγκλωβισμένο ότι πρέπει να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις των γονιών του.
Φροντίζουμε να…
• αποφασίζει το ίδιο ποια παιχνίδια θα μοιράζεται με άλλα παιδάκια στο σπίτι και στην παιδική χαρά και ποια θα κρατάει μόνο για τον εαυτό του.
• διαλέγει το παραμύθι που θα του διαβάσετε το βράδυ πριν κοιμηθεί.
• επιλέγει τα ρούχα που θα φορέσει στην επίσκεψη στο σπίτι της γιαγιάς, της οικογενειακής φίλης ή στην απογευματινή βόλτα.
• τακτοποιεί το δωμάτιό του – με βοήθεια σε κάποια σημεία από τη μαμά.
• ξεχωρίζει μόνο του ποιες ζωγραφιές από όσες έφτιαξε θα γίνουν καδράκια για το δωμάτιό του.
• διαλέγει μόνο του, από επιλογές που του προσφέρετε, τι θέλει να πάρει για κολατσιό μαζί του στον παιδικό σταθμό.
• φτιάχνει πρωινό και βοηθάει στο μαγείρεμα τα Σαββατοκύριακα που δεν έχει σχολείο.
• ταΐζει τα ζωάκια που μπορεί να έχετε στο σπίτι.
• αποφασίζει ποιους φίλους θα καλέσει στο σπίτι.
Βάλτε την αυτοπεποίθηση στη σάκα του
Όταν το παιδί μας πάει με το καλό στο δημοτικό σχολείο, η αυτοπεποίθηση είναι η πυξίδα που το οδηγεί σε όλες τις επιτυχίες: σχολικές, αθλητικές και κοινωνικές. Είναι τότε που τη χρειάζεται περισσότερο από ποτέ για να μάθει να προσπαθεί, να μην νιώθει ντροπή, να μην επηρεάζεται από την ομάδα (υιοθετώντας ξένες συμπεριφορές και αξίες ώστε να κερδίσει την αποδοχή των άλλων). Αλλά και αργότερα, στο γυμνάσιο, η αυτοπεποίθηση είναι αυτή που καθοδηγεί τα παιδιά στο να μάθουν να λένε «όχι» στα ναρκωτικά και το αλκοόλ ή σε οποιαδήποτε αρνητική πίεση τα κάνει να νιώσουν άβολα. Γιατί τα παιδιά και οι έφηβοι που είναι σίγουροι για τον εαυτό τους είναι πιο χαρούμενοι, πιο ανεξάρτητοι και έχουν περισσότερες πιθανότητες να πετύχουν στη ζωή τους. Για να βοηθήσετε λοιπόν το παιδί σας να αποκτήσει αυτοπεποίθηση:
• Το ενθαρρύνετε να ζητά αυτό που θέλει με τρόπο κατανοητό.
• Εξηγήστε του ότι είναι υπεύθυνο μόνο για τα δικά του αισθήματα και όχι για τα αισθήματα των άλλων. Ποτέ μην του ρίχνετε το φταίξιμο για το πώς νιώθετε εσείς.
• Βοηθήστε το να αποκτήσει χόμπι και ενδιαφέροντα που το ευχαριστούν και το βοηθούν να γίνει πιο ανεξάρτητο.
• Αφήστε το να μάθει να διαπραγματεύεται μόνο του με τα αδερφάκια του και τους φίλους του.
• Βοηθήστε το να μάθει να αντιμετωπίζει τις κοροϊδίες, να αντιδρά σωστά όταν τα άλλα παιδιά το ειρωνεύονται αγνοώντας τυχόν υποτιμητικά επίθετα και χαρακτηρισμούς.
• Δείξτε του να μάθει να εστιάζει στις δυνάμεις του επισημαίνοντας όλα αυτά τα πράγματα που μπορεί να καταφέρει.
• Ενθαρρύνετέ το να συμπεριφέρεται στον εαυτό του όπως θα ήθελε να του συμπεριφέρονται και οι φίλοι του. Γιατί καμιά φορά τα παιδιά είναι πολύ αυστηρά με τον εαυτό τους.
• Βοηθήστε το να μάθει να ανακαλύπτει εναλλακτικές προτάσεις και λύσεις αντί να κολλάει σε μια συγκεκριμένη επιλογή.
• Γελάστε με το παιδί και ενθαρρύνετέ το να μάθει να γελά. Οι άνθρωποι που παίρνουν τους εαυτούς τους πολύ στα σοβαρά χάνουν ένα μεγάλο μέρος από τη χαρά της ζωής…
Τα «όχι»
Δεν καλείτε το παιδί σας με υποκοριστικά και παρατσούκλια.
Δεν το κρίνετε διαρκώς και δεν εστιάζετε μόνο στα λάθη του.
Δεν του δίνετε να κάνει πράγματα ευκολότερα από την ηλικία του αλλά ούτε και πολύ δυσκολότερα.
Δεν αναλαμβάνετε εσείς τις δικές του ευθύνες και δεν επιφορτιζόσαστε με τις συνέπειες των δικών του πράξεων.
Δεν γελάτε ποτέ εις βάρος του και δεν σχολιάζετε μπροστά στο παιδί τις γκάφες του στο οικογενειακό περιβάλλον.
Δεν το συγκρίνετε με συνομηλίκους του προτρέποντάς το να τους μοιάσει.
Δεν του λέτε ότι δεν το αγαπάτε πια αν τύχει και φερθεί άσχημα. Θυμηθείτε πως το παιδί βλέπει τον εαυτό του ανάλογα με το πώς το βλέπουν και πώς του φέρονται οι γονείς του.
Αγάπη, το κύριο συστατικό της αυτοπεποίθησης
Μόνο μέσα από τη δική μας αγάπη και το ενδιαφέρον μας, τα παιδιά αποκτούν αυτοπεποίθηση. Όταν τους λέμε ότι τα αγαπάμε, όταν τα αποδεχόμαστε γι’ αυτό που είναι (άσχετα από τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους ή τις δυσκολίες του χαρακτήρα τους) όταν τους δίνουμε σημασία. Πάντα πρέπει να ανακαλύπτουμε το χρόνο για να τους χαρίσουμε την απερίσπαστη προσοχή μας. Αυτό κάνει θαύματα στην αυτοεκτίμησή τους γιατί έτσι τους στέλνουμε το μήνυμα πως είναι πολύ σημαντικά. Και δεν χρειάζεται να καταναλώνουμε πολύ χρόνο. Καμιά φορά, αρκεί να κλείσουμε την τηλεόραση για να απαντήσουμε σε μια ερώτηση που μας κάνουν και να τα κοιτάξουμε στα μάτια για να καταλάβουν ότι τα ακούμε πραγματικά. Αντιθέτως, αυτό που μπλοκάρει την αυτοπεποίθηση είναι οι υπερβολές. Ποιες είναι αυτές;
• Η υπερπροστασία
Οι υπερπροστατευτικοί γονείς ζουν με την ανασφάλεια πως δεν είναι καλοί στο ρόλο τους προσπαθώντας να δίνουν συνήθως περισσότερη στοργή στα παιδιά τους από όση πήραν από τους δικούς τους γονείς. Έτσι, με την ιδέα πως κάνουν καλά, ρυθμίζουν τη ζωή των παιδιών τους με κάθε λεπτομέρεια: από το παιχνίδι τους μέχρι το χρόνο που έχουν για χαλάρωση. Μια τόσο αποκλειστική και ολοκληρωτική αφοσίωση εμποδίζει όμως το παιδί να αποκτήσει την αίσθηση της ευθύνης και της πρωτοβουλίας, να είναι αυθόρμητο και θαρραλέο και βέβαια να κινείται με αυτοπεποίθηση. Επιπλέον, η αποκλειστική αφοσίωση των γονιών υπερφορτώνει το παιδί και δεν το αφήνει να αναπτυχθεί και να εκφραστεί. Δυσκολεύει την κοινωνικοποίησή του. Το κάνει ανικανοποίητο.
• Τα υπερβολικά «μπράβο»
Τα παιδιά σίγουρα πρέπει να ξέρουν ότι τα αγαπάμε και τα εκτιμάμε. Δεν πρέπει όμως να προσβλέπουν μόνο στη δική μας αποδοχή κάθε φορά που προσπαθούν κάτι. Τα χαρούμενα και πετυχημένα παιδιά αντλούν τα κίνητρα για να βάλουν τα δυνατά τους από μέσα τους, δοκιμάζουν πράγματα πρώτα απ’ όλα γιατί αυτό τα κάνει περήφανα για τον εαυτό τους. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο υπερβολικός έπαινος, με σκοπό να ενθαρρύνει τα παιδιά, μπορεί να φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Κολούμπια στις ΗΠΑ, που έγινε σε παιδιά νηπιαγωγείου και πρώτων τάξεων του δημοτικού, όσα από αυτά έγιναν αποδέκτες έντονων και διαρκών επαίνων για την εξυπνάδα και τις ικανότητές τους, επειδή κατάφεραν να φέρουν εις πέρας δύσκολα πράγματα, αργότερα άρχισαν να ασχολούνται με ευκολότερες εργασίες για να σιγουρευτούν ότι θα τα καταφέρουν καλύτερα και σταδιακά έχαναν το ενδιαφέρον τους και απέφευγαν τις δυσκολίες προκειμένου να μην χάσουν τους επαίνους και τα συγχαρητήρια.
Η συμπεριφορά αντανακλά την αυτοπεποίθηση
Η αυτοπεποίθηση ενός παιδιού έχει να κάνει με το πώς νιώθει για τον εαυτό του. Και τα αισθήματα αυτά αντανακλά μέσα από τη συμπεριφορά του. Ένα παιδί που έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του:
• Ενεργεί αυτόνομα και ανεξάρτητα
• Αναλαμβάνει ευθύνες και πρωτοβουλίες
• Είναι περήφανο για όσα κάνει
• Ελέγχει το άγχος του
• Ανταποκρίνεται σε νέες προκλήσεις
• Μπορεί να ελέγχει θετικά και αρνητικά συναισθήματα
• Προσφέρει βοήθεια στους άλλους
